علی صالح آبادی
واژه پارادایم (paradigm)و پارادایم شیفت (paradigm shift)دو واژه کلیدی در همه امور از جمله فلسفه است. پرسش این است که این دو واژه چگونه و کی وارد ادبیات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... جوامع بشری شد؟
مبدع و مبتکر این واژه مهم که بار معنایی دقیق دارد، توماس کوهن (1996-1922) دانش آموخته رشته فیزیک دانشگاه هاروارد است. مهم‌ترین اثر او کتاب «ساختارهای علمی» است.
پارادایم یک چارچوب فکری، فلسفی، اندیشه‌ای، فرهنگی، رفتاری، کنشی و حکمرانی است که به صورت طولانی در ذهن و رفتار فرد، جامعه و حکومت گرایان می‌ماند و بعد تغییر می‌کند. اگر الگوی ساختاری حکومتی نتیجه مثبت داشته باشد و با پیش فرض‌ها تطابق داشته باشد پارادایم می‌ماند، در غیر این صورت دچار تغییر و دگرگونی ماهیتی می‌شود که به آن پارادایم شیفت می گویند.
پارادایم شیفت زمانی در فرد، گروه، جامعه و حکومت رخ می‌دهد که پیش فرض‌های قبلی نادرست بوده و پیش فرض‌ها و رفتارها، کنش‌ها و سیاست گذاری‌ها نتیجه عکس و منفی به بار آورده باشد.
* انقلاب یک پارادایم مهم بود که اکثر مردم ایران آن را باور داشتند، اما پس از گذشت 19 سال از انقلاب اکثریت در دوم خرداد 76 از پارادایم انقلاب فاصله گرفتند و به اصلاحات که همان پارادایم شیفت است رأی دادند یعنی به تغییر رأی داده شد، البته اقلیت در گفتمان انقلاب باقی مانده است. این اتفاق یعنی عبور از پارادایم و قرار گرفتن در پارادایم شیفت.
* مذاکره با آمریکا، آمریکاستیزی، اسراییل ستیزی، غرب ستیزی، نابودی اسراییل برای عده‌ای بدون آنکه از اکثریت نظر خواهی شود یک پارادایم بود، اما پس از حمله حماس به اسراییل (7 اکتبر 2023- 15 مهر 1402) و بهانه دادن به اسراییل برای شخم زدن غزه، ضربه کاری زدن به حزب الله، سقوط اسد در سوریه این پارادایم نه تنها نتیجه نداد، بلکه ضرر هم داشت.
با تغییر رویکرد مذاکره با آمریکا آغاز و پنج دور انجام شد. این اتفاق یعنی پارادایم شیفت.
* توافق برجام یک اتفاق مهم بود که در دولت اول روحانی در سال 1394 اتفاق افتاد. بعد از این اتفاق سرمایه داران غربی از جمله آمریکا قرار بود برای سرمایه گذاری به ایران بیایند، اما با آمدن آن‌ها مخالفت شد. با روی کار آمدن ترامپ این پارادایم تغییر کرد و در فرایند پارادایم شیفت، وزیر خارجه به سرمایه داران آمریکا نامه نوشت و از آن‌ها خواست برای سرمایه گذاری به ایران بیایند. این یعنی پارادایم قبلی درست نبوده و نتیجه نداده است.
* تخاصم و تنش میان ایران و عربستان چند دهه جریان داشت. وقتی مشخص شد این پارادایم بی فایده بوده و ضرر داشته، مذاکره و مصالحه با این کشور جایگزین سیاست تهاجمی شد، یعنی پارادایم شیفت صورت گرفت و رویکرد ایران تغییر کرد.
هفته گذشته 180 اقتصاددان ایران با صدور بیانیه‌ای از حاکمیت خواستند پارادایم حکمرانی را تغییر دهد و با تغییر شیوه حکمرانی به مصاف مشکلات بروند. واقعیت این است که جمهوری اسلامی اکنون با فشار سازمان یافته اروپایی-آمریکایی-اسراییلی-عربی مواجه است. اگر پارادایم حکمرانی تغییر نکند و همچنان پارادایم قبلی مثل شعارهای «نه سازش نه تسلیم نبرد با آمریکا» ادامه یابد و تلاش برای ترور دونالد ترامپ دنبال شود، می‌توان حدس زد که حمله مرگبار دیگری توسط اسراییل و آمریکا صورت گیرد.
ژئوپولتیک منطقه و جهان تغییر کرده است. آقای پزشکیان 16 میلیون نفری که به شما رأی داده‌اند مطالبه‌شان بهبود روابط با غرب به ویژه آمریکا است تا از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی که این روزها زندگی را برای مردم سخت و دشوار کرده است عبور کنند.
شما رییس جمهور هستید و نباید تسلیم اقلیت شوید. سازش به معنای تسلیم نیست، بلکه به معنای عبور از فشارها و تهدیدهای فزاینده‌ای است که کشور و مردم را تهدید می‌کند. شما همانطور که در شعارهای انتخاباتی گفتید باید صدای مردم باشید نه صدای اقلیت و بدانید که با ترامپی مواجه هستید که غیرقابل پیش بینی است و آنچه اسراییل بگوید همان را انجام می‌دهد و با اسراییلی مواجه هستید که پیشرفته‌ترین سلاح و ابزار ره گیری را در اختیار دارد. اتحاد این دو برای مردم خطرناک است. اگر این گزاره درست نیست، همه پرسی برگزار کنید.