هومن زنگنه، کارشناس اقتصادی
حمله پهپادی به نظامیان آمریکایی مستقر در اردن، سه سرباز آمریکایی کشته و 34 سرباز دیگر زخمی شدند. این حمله که از طرف یکی از گروه‌های شبه نظامی منطقه برنامه ریزی شده بود، سطح تنش در منطقه را به علامت تهدید برای آمریکا بالا برد. رییس جمهور آمریکا برای پاسخگویی به این حمله فرمان حملات نظامی گسترده‌ای را علیه گروه‌های شبه نظامی در عراق و سوریه صادر کرد. با توجه به نزدیکی گروه‌های مقاومت به ایران احتمال وقوع درگیری میان ایران و آمریکا در این برهه زمانی بیش از هر زمان دیگری تقویت شده بود.
اما زمان انجام حملات تلافی جویانه و شکل این حملات به گونه‌ای بود که می‌شد استراتژی بایدن برای جلوگیری از گسترش جنگ را احساس کرد. همانطور که آمریکا بارها بعد از آغاز جنگ غزه اعلام کرده بود تلاش می‌کند جلوی جنگی تمام عیار را بگیرد و به هیچ وجه مایل به درگیر شدن با ایران نیست.
واقعیت هم این است که ایران و آمریکا هیچ تمایلی به ورود به جنگ با یکدیگر ندارند. این روحیه نه تنها بعد از جنگ غزه، بلکه در تنش‌های چند دهه گذشته نیز در نحوه اخذ تصمیمات مهم از طرف دولتمردان هر دو کشور مشاهده شده است.
حمله تلافی جویانه ایران به عین الاسد در واکنش به ترور سردار سلیمانی و حمله نظامی آمریکا به مواضع گروه‌های شبه نظامی در عراق هر دو نشان دهنده رفتار محافظه کارانه دو طرف است. ایران و آمریکا با محاسبه و پیش بینی واکنش‌های یکدیگر قدم بر می‌دارند تا سطح تنش و جغرافیای درگیری‌ها در منطقه وسعت پیدا نکند و به نقطه غیر قابل کنترل و سطحی برگشت ناپذیر نرسد.
اگر بایدن نگران محتوای صندوق رأی در انتخابات 2024 است، در داخل ایران نیز نرخ ارز تحت تأثیر فضای سیاسی و حتی شایعات در حال اوج گیری است که تبعات آن برای اقتصاد بد است.
انتشار هر خبری که بازارها را تحت تأثیر قرار دهد و روند تولید، تجارت و توسعه را کند یا مختل کند همچون درگیری فیزیکی در یک جنگ عمل می‌کند و کشور آمادگی چنین شرایطی را ندارد.
بعد از آغاز درگیری میان حماس و اسرائیل و به دنبال آن با حضور آمریکا در منطقه، تشکیل ائتلاف غربی علیه یمنی‌ها و حملات گروه‌های مقاومت به مواضع آمریکا در منطقه شاهد التهاب در بازار ارز هستیم، گویی ایران هم به نوعی به طور مستقیم درگیر جنگ است و هزینه آن را می‌پردازد.
این جو روانی تحت تأثیر اتفاقات روزهای گذشته و بالا رفتن تنش‌ها در منطقه شدت گرفت و بیم آن می‌رفت که در صورت وقوع یک اشتباه تشدید گردد. حساسیت بازارها به اخبار سیاسی و نظامی می‌تواند کشور را بدون درگیری مستقیم در جنگ، وارد شرایط اقتصادی بدی کند. از این رو برای کنترل شرایط و جلوگیری از شکل گرفتن فضای التهابی در این برهه زمانی، نه تنها تصمیمات کلان بلکه حتی نطق مدیران رده پایین هم از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار است.
افزایش نرخ ارز تحت تأثیر تحولات سیاسی و اخبار مربوط به آن یکی از بزرگ‌ترین معضلات کشور است. سودجویان، دلالان و بازار گردان‌ها با سوء استفاده از فضای موجود، نرخ دلار را افزایش می‌دهند و کشور را در شرایط اقتصادی سختی قرار می‌دهند. در این شرایط اقداماتی که از سطح تنش بکاهند و سیگنال‌های مثبتی به بازارها ارسال کنند، ضرورت دارند.
احتمال آتش بس در غزه، زمزمه مذاکرات میان مقامات ایران و آمریکا و هر خبری مبنی بر عقب نشینی نظمیان از صحنه درگیری می‌توان منجر به سقوط نرخ ارز شود. باید منتظر ماند و دید چه اتفاقی رخ خواهد داد.
قیمت نفت نسبت به جنگ غزه واکنش تندی نشان نداده بود. اما پس از حمله پهپادی به پایگاه نظامیان آمریکایی در اردن، قیمت نفت نیز روند افزایشی گرفت، اما پس از یک روز با کاهش قیمت رو به رو شد. این وضعیت از ابهام و عدم ثبات در بازارها خبر می‌دهد.
هر تنش و درگیری در تنگه هرمز و خلیج فارس رفتار بازار نفت را تغییر می‌دهد. ثبات در بازار نفت یکی از انگیزه‌های جهان برای پایان دادن به جنگ غزه است که فرصت و موقعیت خوبی برای ایران ایجاد می‌کند تا به گفت و گو با طرفین غربی بنشیند.