سید عطاء تقوی اصل، استاد دانشگاه
پیش از این افغانستان بخشی از خاک ایران بوده است. به همین دلیل امروز این خطه از نظر فرهنگی جزئی از تمدن پارسی به شمار می رود.
بر طبق سه سند رسمی، تا دو قرن پیش هرات جزء لاینفک ایران بود. امروزه هراتی ها هنگام معرفی خود می گویند ما هراتی هستیم. کنایه از اینکه ما انسان های متمدنی هستیم. این نوع معرفی بیشتر از هر چیزی بر سبقه ایرانی بودن آن ها اشاره دارد. هراتی هستیم یعنی ما بیشتر ایرانی هستیم تا افغانستانی.
این کشور بر روی کمربند تمدنی پارسی زبانان قرار دارد. بزرگانی چون خواجه عبدالله انصاری، مولوی، بخارایی، سنایی، غزنوی و بسیاری از بزرگان فرهنگ و ادب پارسی از این خطه برخاسته اند.
مهاجران افغانی و شیعیان افغانستان در دوره های مختلف تاریخ مورد حمایت حکومت های مرکزی در ایران بوده اند. حتی در زمان حکومت پهلوی ها نیز این اصل رعایت می شد.
اما پشتون زبان های افغانستان غالبا به ایران نمی آیند و مقاصد آن ها بیشتر به سمت کشورهای عربی و پاکستان است.
افغان هایی که در ایران هستند، عموما تحت ظلم گروه های پشتون سنی مذهب و حنفی بوده‌اند. ایران برای این دسته از افغان ها کشتی نجات است.
پشتون ها در افغانستان اکثریت را دارند. آن ها سنی و از مذهب حنفی هستند و در عین حال بیش از دویست و پنجاه سال سابقه حکومت بر هزاره ها، تاجیک ها و ازبک ها را در کارنامه خود دارند.
با این نگاه مهاجران افغانی ساکن در ایران از بهترین نوع مهاجران افغانستانی پراکنده در کل دنیا هستند، زیرا میزان پذیرش فرهنگی، جرم و جنایت و بزه کاری آنها نسبت به سایر گروه های افغان پایین تر است.
باید به این نکته نیز توجه کرد که مهاجران افغان در ایران جمعیت کثیری هستند و وقوع یک جرم در میان گروهی با این تعداد بالا نباید دلیلی بر اتهام زنی به تمامی مهاجران افغان باشد.
افغانها در ایران مشاغل سختی دارند، ولی یک نفر از آن ها گدایی نمی کند. بخش قابل توجهی از این جمعیت تخصص و سرمایه دارد و در بخش های اقتصادی قابل توجهی کار می کنند و رقابت های سالمی دارند.
افغانستان یکی از بازارها برای کالاهای ایرانی است. صادرات ایران به افغانستان سهم در اقتصاد کشور دارد.
جمعیت افغانستانی مقیم ایران سبب ساز دوام و توسعه این مسیر است. معرفی و انتقال کالاهای ایرانی به همسایه شرقی و بازگرداندن ارز این صادرات به داخل کشور با مشارکت فعال این گروه میسر می شود. از این نظر، مهاجران افغان سودمندترین مهاجران برای ایرانی ها هستند.
دلایل دیگری نیز وجود دارد که در این مجال فرصت ذکر آن ها نیست ولی باید با توجه به تمامی موارد به ظرفیت مهاجران افغان توجه کرد و در رابطه با این جمعیت تصمیم گرفت.
در همه کشورهای دنیا مسائل مربوط به اتباع بیگانه در وزارت خارجه مدیریت می شود ولی ظاهراً در ایران این اختیار از وزارت خارجه گرفته شده است.
مسئولیت بزرگی بر دوش دولت است و باید در اقناع افکار عمومی و اجتناب از جریحه دار کردن احساسات مردم نسبت به حضور افغان ها در ایران تلاش کند.
در مساله حضور جمعیت بزرگ افغان ها نیازمند نظارت، کنترل و سیاست‌گذاری است تا بتوان از ظرفیت حضور آنها بهره برد و در عین حال بر کلیه تحرکات افغانستانی های ساکن در ایران نظارت کامل داشت.