70 درصد باغ‌های تهران
از بین رفته است
دکتر سید امیر منصوری - رئیس پژوهشکده نظر و استاد دانشگاه تهران در این نشست گفت: 70 درصد از سطح باغ‌های شهر تهران از سال 1359 تاکنون از بین رفته است. افزایش قیمت زمین و مهاجرت در سال‌های اخیر باعث شده شیب تخریب باغات تند شود یعنی ما با یک زمین‌خواری سازماندهی‌شده و آگاهانه مواجهیم که تلاش‌هایی مانند برج باغ و خانه باغ، مؤثر نیستند چون ضمانت اجرایی ندارند. یکی از اعضای شورای شهر فعلی می‌گوید پرونده یکی از باغ‌های سه هزار متری گم‌شده و بر همین اساس توانسته پروانه ساخت بگیرد. همه این‌ها برای این است که قانون موجود مانند یک اسلحه بدون گلوله در دست ناظر است که کاربردی ندارد!
باغ باید مطلقاً باغ بماند
استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: دو مسئله در شهر وجود دارد که دولت و مدیریت شهری قادر به مواجهه با آن نیستند. حفاظت از باغ‌ها و میراث فرهنگی دو پدیده‌ای هستند که خرد جمعی معتقد است باید از آنها برای نسل‌های آینده نگهداری کند. ما در هر دو مورد شکست‌خورده‌ایم. این سؤال مطرح می‌شود که اگر مردم قرار است از این باغ یا خانه منفعت ببرند چرا من که صاحب این باغ یا خانه هستم باید هزینه آن را پرداخت کنم؟ وقتی همسایه من یک زمین بایر دارد که به استناد طرح جامع می‌تواند 12 طبقه بسازد و آن را متری 200 میلیون تومان بفروشد، چرا من باید هزینه منفعت شهر را بدهم؟ پاسخ اینجا است که میراث فرهنگی و شهرداری‌ها باید آن نفعی که صاحب باغ و صاحب یک میراث فرهنگی از زمین خود نبرده است را پرداخت کند و هزینه آن را از تمام شهروندان بگیرد. تا زمانی که منافع صاحبان آنها تأمین نشود، روند تخریب باغات ادامه پیدا خواهد کرد. منصوری خاطرنشان کرد: اعطای مجوز ساخت‌وساز در باغ‌ها چه به‌اندازه 30 درصد مساحت آنها و چه 15 درصد مساحت، تفاوتی نمی‌کند و منجر به تخریب باغ می‌شود. احداث کارگاه ساخت‌وساز در یک باغ خود به‌تنهایی عامل از بین رفتن آن می‌شود چه برسد به آنکه ساخت‌وسازی هم‌شکل بگیرد. باغ باید مطلقاً باغ بماند اما باید برای ضرر مالک آن هم‌فکری بشود. من تأکید می‌کنم همه شهر برای حفظ باغ‌ها پای کار بیایند وگرنه همین باغ‌ها از میان خواهد رفت.
باغات زیر ضرب مصوبات
علی اعطا بابیان اینکه منشأ مسائل مرتبط با باغات تهران به زمستان سال 1382 برمی‌گردد، گفت: در دومین دوره شورای شهر تهران یک لایحه با امضای شهردار وقت به شورای شهر ارسال شد که نوع برخورد با باغات شهر را تغییر داد. در آن لایحه به این خاطر که کسانی به دلیل عدم انتفاع مالی، اقدام به خشک کردن باغ خود می‌کنند، اجازه داده شود آنها در سی درصد از اراضی آن باغ ساخت‌وساز صورت بگیرد و تعداد طبقات آن دو برابر شود. در همان مقطع این مباحث پیش می‌آید که تغییر در کالبدها، در صلاحیت شوراهای شهر نیست. در سال 1386 ضابطه‌ای به نام برج باغ، شکل قانونی به خود گرفت. در اسفندماه سال 1396 شورای پنجم شهر تهران این مصوبه را لغو کرد؛ بر این اساس مقرر شد که تراکم، سطح اشغال و ... در باغ‌ها به 15 درصد برسد و مصوبه برج باغ به خانه باغ تغییر کرد. در دنیا کسی حق ندارد در میراث فرهنگی یا باغ ساخت‌وساز کند.
میراث فرهنگی را به میراث طبیعی تبدیل کنیم
اعطا گفت: ما از سال 1383 وجود یک حق را به رسمیت شناخته‌ایم که افراد می‌توانند ساخت‌وساز کنند اما من معتقد هستم که کسی چنین حقی ندارد. چرا ما مفهوم میراث فرهنگی را به میراث طبیعی تسری نمی‌دهیم؟ چون پذیرفته‌شده است که در میراث فرهنگی نباید ساخت‌وساز صورت بگیرد. بسیاری از باغ‌های شهر تهران در اختیار مالکان اولیه خود نیستند و چندین دست چرخیده‌اند. در همان زمانی که ما در شورا بودیم اسامی مالکان بیش از 60 مورد از باغ‌ها منتشر و مشخص شد برخی ستادها و نهادها مالکان آن هستند. کل درآمد شهرداری از ساخت‌وساز باغ‌ها نیم درصد از منابع آن را هم تشکیل نمی‌دهد؛ لذا من فکر می‌کنم موضوع لایه‌های پنهان‌تری دارد که به اقتصاد سیاسی شهر برمی‌گردد.
رانت در ساخت باغ
اعطا افزود: طی دوره‌های مدیریت شهری یک رانت به افراد صاحب باغ‌ها داده‌شده است، در پاسخ به اینکه برای آن دسته از افراد که از آن امتیازی که هم نوعان آنها گرفته‌اند برخوردار نشده‌اند چه کنیم، دو نکته می‌توانم بگویم. نکته اول این است که یک جریان اقتصاد متفاوت مبتنی بر سبک زندگی جدید در تهران به جریان افتاده است مانند تغییر کاربری ساختمان‌های دارای ارزش فرهنگی به کافه، گالری، رستوران و ... که اقتصاد آنها را از ساخت‌وساز جدا کرده است. نکته دوم این است که بپذیریم اجازه ساخت‌وساز به مالک یک حق است و رانت نیست؛ لذا می‌توانستیم از انتقال حق توسعه استفاده کنیم اما نمی‌دانیم چرا جریاناتی علی‌رغم این امکان، برای ساخت‌وساز در باغ‌ها فعال می‌شوند. به نظر من برای رسیدن به راه‌حل عملیاتی در این خصوص باید ابتدا در مجلس میراث فرهنگی به میراث طبیعی نیز تسری پیدا کند و در وهله بعدی به سراغ راه‌حل‌هایی مانند انتقال حق توسعه و ایجاد اقتصاد مبتنی بر غیر ساخت‌وساز در باغ‌ها برویم.