بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای اتاق ایران، شاخص مدیران خرید (PMI) اقتصاد ایران در شهریورماه عدد 54.34 محاسبهشده است. این شاخص در مقایسه با مردادماه (49.97) افزایشیافته و بیشترین میزان چهارماهه اخیر را به ثبت رسانده است؛ اما این بهبود حداقل در حوزه صادرات و فروش، تأمین مواد اولیه، سرمایه در گردش و استخدام نیروی کار متخصص ایجاد نشده است.
گزارش مرکز پژوهشهای اتاق ایران در چهل و هشتمین دوره طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد، حاکی از این است که در شهریورماه، شاخص میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی (48.20) کاهش داشته و به کمترین مقدار 8 ماهه اخیر رسیده است.
در این ماه، گرچه شاخص میزان سفارشها جدید مشتریان (55.02) بیشترین مقدار چهارماهه اخیر را به ثبت رسانده است؛ اما شاخص میزان صادرات کالا و خدمات (48.77) برای دومین ماه متوالی روند کاهشی داشته و شاخص میزان فروش کالا و خدمات (49.93) نیز برای سومین ماه پیاپی کاهش پیداکرده و کمتر از محدوده مرزی 50 ثبتشده است.
در مجموع، اطلاعات حاصل از نظرسنجی از فعالان اقتصادی در شهریورماه نشان میدهد که در این ماه، مسئله تأمین مواد اولیه و قیمت فزاینده آن همچنان از مسائل اساسی بخش صنعت بوده، مشکل کمبود نقدینگی برای تأمین سرمایه در گردش موردنیاز شرکتها و مشکلات مربوط به پیمانکاری ارزی، در تضعیف بخش تولید نقشی اساسی داشته و عدم تمایل نیروی انسانی متخصص به اشتغال، به مشکلی فراگیر در اقتصاد (به ویژه بخش صنعت) تبدیلشده است.
کاهش صادرات کالا و خدمات
شاخص میزان صادرات کالا و خدمات (48.77) برای دومین ماه متوالی روند کاهشی داشته است. بر اساس نظرات فعالان اقتصادی، محدودیتهای صادراتی ازجمله مشکلات مربوط به پیمانکاری ارزی از یکسو و کاهش صادرات شهریورماه به خصوص در مرز عراق از سوی دیگر (به ویژه در بخش صنعت) بر ادامه این روند کاهشی تأثیرگذار بوده است.
کاهش فروش کسبوکارها
میزان فروش کسبوکارها کاهشی است، به طوری که شاخص میزان فروش کالا و خدمات (49.93) برای سومین ماه پیاپی کمتر از 50 گزارششده است. در شرایطی که شاخص قیمت خرید مواد اولیه و لوازم خریداریشده (68.86) در شهریورماه، شدت افزایش کمتری داشته و کمترین مقدار 13 ماهه اخیر را ثبت کرده است.
در عین حال، شرکتها برای تأمین مواد اولیه موردنیاز به دلایلی مانند تشدید مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی همچنان با مشکل روبرو هستند به طوری که شاخص موجودی مواد اولیه (47.00) برای سومین ماه متوالی کاهشی است.
مهاجرت
شاخص میزان استخدام با عدد 50.20 به کمترین مقدار 17 ماهه خود از اردیبهشت 1401 (بهغیراز فروردینماه) رسیده است. شرایط تورمی باعث شده است تا نیروی کار متخصص تمایلی به اشتغال در واحدهای تولیدی نداشته باشد و در جستجوی موقعیتهای دیگر یا مهاجرت هستند.
علاوه بر تقاضای ضعیف مشتریان داخلی، صادرات نیز به دلیل مشکلات ناشی از نحوه رفع تعهد ارزی و محدودیتهای صادراتی در مرز عراق در شهریورماه کاهش داشته و شاخص میزان صادرات کالا با عدد 45.63، ضعیفترین عملکرد هشتماهه اخیر از بهمنماه (بهغیراز فروردینماه) را به ثبت رسانده است.
کاهش تقاضای داخل و کاهش صادرات و فروش خارجی باعث شده تا شاخص میزان فروش محصولات با عدد 45.37 همچنان برای سومین ماه پیاپی کاهشی باشد. به عقیده فعالان اقتصادی، فشارهای تورمی منجر به تقاضای ضعیف مشتریان و درنتیجه کمبود نقدینگی و مواد اولیه شده است.
مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی در شهریورماه ۱۴۰۲
- حذف صنایع فولادی و سیمانی از بورس کالا به دلیل بالا بودن قیمت و همچنین تحمیل فروش به تولیدکنندگان با قیمتگذاریهای دستوری بسیار پایین در بازار، در شرایطی که مواد اولیه خریداریشده در قیمتهای بالایی تأمینشدهاند، باعث میشود تا تولیدکنندگان تمایلی به فروش در قیمتهای تحمیلی نداشته باشند و این صنایع در رکود هستند.
- پیمانکاری ارزی و الزام نحوه رفع تعهد ارزی و قوانین مخل صادرات باعث شده تا صادرات کاهش یابد. (شیمیایی)
- افزایش نرخ خوراک پتروشیمیها به دلیل افزایش نرخ ارز و قوانین مخل صادرات دیگر تولید و صادرات نیز کاهش داشته است.
- کاهش قدرت خرید مصرفکننده نهایی برای خرید موادی مانند گوشت و مرغ و کمبود نقدینگی شرکتهای فعال در این بخش باعث شده تا صنایعی که مواد مصرفی این صنایع را تولید میکنند مانند (تولید داروهای دامی) با رکود روبرو شوند. (صنایع شیمیایی)
- اکثر صنایع با کمبود شدید نقدینگی و افزایش قیمت مواد اولیه روبرو بودند. عدم پرداخت تسهیلات بانکی باعث تشدید در کمبود نقدینگی شده است.
- در برخی مناطق کشور قطعی برق بیش از یک روز در هفته همچنان وجود داشته است که باعث کندی فعالیت تولید میشود. (شیمیایی)
- اعمال قوانین جدید برای اخذ مالیات بر صادرات برخی از مواد اولیه که محصول نهایی است، باعث کاهش صادرات شده و انگیزه تولیدکنندگان را برای صادرات کاهش داده است. (کانی غیرفلزی)