بقلم رابرت اینلاکش

برگردان و کوتاه سازی علی اصغر شهدی

[email protected]

توافق محرمانه آمریکا و ایران که ماه گذشته فاش گردید، عمدتاً به عنوان یک " توافق بشردوستانه " به تصویر کشیده شده است - آزادی زندانیان آمریکایی در ازای بازگرداندن وجوه مسدود شده ایران که باعث آسودگی خاطر مردم ایران می شود.

اما از آنجایی که اطلاعات جدیدی در مورد توافق به دست می‌آید، مشخص شده است که واشنگتن و تهران بر سر مجموعه‌ای بسیار جامع‌تر از این ترتیبات به توافق رسیده‌اند.

به عنوان مثال، ایالات متحده بی سر و صدا آزادسازی منابع مالی ایران را به میزان قابل توجهی بیشتر از رقم 6 میلیارد دلاری که در رسانه ها تبلیغ می شود، تایید کرده است. دکتر محمد مرندی، مشاور رسانه ای سابق تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در وین، طی مکالمه خود با دی کریدل  The Cradle  تایید کرد که تقریباً 20 میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده بین المللی ایران به عنوان بخشی از توافق آزاد شده است.

6  میلیارد دلار گزارش شده تنها شامل وجوهی است که ایران در کره جنوبی داشته است، در حالی که 11 میلیارد دلار دیگر در اختیار عراق است و بخش های باقی مانده در کشورهای مختلف دیگر پراکنده شده است. مرندی می گوید که این دارایی ها اکنون با موفقیت آزاد شده و تحت کنترل بانک مرکزی ایران می باشد.

بر اساس اطلاعات منابع دیپلماتیک ایرانی و عربی که خواستند نامشان فاش نشود، شرایط توافق ایران و آمریکا شامل تعهدات زیر از جانب دو طرف - اما محدود به آنها نیست:

تعهدات ایران عبارتند از :

آزادی 5 آمریکایی بازداشت شده در ایران (و 2 نفر از بستگانی که بنا به گزارش ها ممنوع الخروج شده بودند). 

محدود کردن غنی سازی اورانیوم به میزان 60 درصد، همراه با کاهش سرعت تولید.

فعال سازی مجدد دوربین های نظارتی آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) در چندین سایت هسته ای.

تعهدات آمریکا عبارتند از:

آزادی زندانیان ایرانی که در آمریکا و سایر کشورهای نامعلوم دیگر نگهداری می شوند.

انجماد وجوه ایرانی که در چندین کشور از جمله کره جنوبی، عراق و جاهای دیگر نگهداری می شود.

کاهش تحریم‌های آمریکا بر نفت ایران - این کاهش تحریم‌ها به صورت غیررسمی انجام می‌شود و نیازی به تصمیم رسمی ایالات متحده ندارد، بلکه به پذیرش ضمنی تجارت انرژی ایران در سطح جهانی نیاز دارد.

ایران از مهرماه 1402 ( اکتبر 2023 ) به بخشی از مفاد موجود در (برجام) که  اجازه  می یابد تا به واردات  و صادرات اسلحه مبادرت ورزد، دسترسی پیدا می کند.

 «پرونده‌های باز» باقی‌مانده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره چندین سایت هسته‌ای، نظامی و غیرنظامی ایران بسته می شود.

·         منابع دیپلماتیک غربی به دی کریدل The Cradle می گویند که دلیل اصلی آغاز مذاکرات محرمانه. آمریکا با ایران این است که واشنگتن نیاز جدی به افزایش عرضه نفت در بازارهای جهانی دارد.

·         کاهش تنش با تهران می تواند منابع انرژی جدید را به سرعت وارد بازار نماید تا منابع از دست رفته روسیه را جبران کند. به همین دلیل است که یکی از امتیازات معامله ای که ایالات متحده به ایران اعلام نکرده است، نادیده گرفتن تحریم ها بر تجارت نفت و گاز ایران است.

·         مشکل دولت بایدن، از زمان شکست مذاکرات هسته‌ای، همواره مخالفت سیاسی داخلی در آمریکا با کاهش تحریم‌های «فشار حداکثری» علیه ایران بوده است. توافقنامه جدید راهی برای دور زدن موانع نهادی واشنگتن و پر کردن بازار با عرضه نفت ایران فراهم می کند.

احیای یک معامله "مرده".

درخرداد ( ژوئن )سال گذشته، مذاکرات غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران رسماً از هم پاشید و به تلاش‌های مداوم یک ساله برای دستیابی به اجماع در وین پایان داد. در اواخر سال، زمانی که بایدن در حاشیه یک گردهمایی انتخاباتی در نوامبر بود، برجام را « مرده» اعلام کرد .”

اما تنها چند ماه بعد، در اردیبهشت 1402 ( می 2023) مذاکرات غیرمستقیم محرمانه بین مقامات آمریکایی و ایرانی در عمان انجام شد.

در ماه  خرداد (ژوئن) نیویورک تایمز مقاله ای را در مورد مذاکرات جاری بین دو طرف با هدف نهایی نمودن یک توافق غیررسمی منتشر کرد که به طور بالقوه می تواند جایگزین احیای مجدد برجام و "جلوگیری از بحران هسته ای" شود.

منابع دیپلماتیک این نشریه تأیید می‌کنند که معامله جدید هرگز صرفاً یک مبادله زندانیان با پول نقد نبوده  بلکه یک ابتکار آرام برای خنثی کردن تنش‌های فزاینده آمریکا و ایران با ایجاد راه‌حلی که کاملاً مخالفان را دور می‌زد، بوده است.

فراتر از مبادله زندانیان

علیرغم تعهد علنی بایدن به احیای توافق هسته ای ایران، تبادل زندانیان این هفته به عنوان عامل مناسب برای هموار کردن مسیری جدید و بدون محدودیت به سوی تامین نیازهای اساسی دو دشمن تلقی شد.

رئیسی آزادی این پنج زندانی را «اقدامی صرفاً بشردوستانه» توصیف کرده و اشاره کرده است که می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای ابتکارات بشردوستانه آینده، کدی برای رفع تحریم‌ها باشد.

اظهارات وی بیشتر به این گمانه زنی دامن زد که ایالات متحده و ایران به طور خصوصی به سمت یک توافق گسترده تر - فراتر از مبادله زندانیان - حرکت می کنند که می تواند جایگزین برجام مورد مناقشه گردد.