اطلاعات منتشرشده از قبولی‌های دانشگاه با رتبه زیر 3 هزار نشان می‌دهد دهک‌های کم برخوردار سهمی اندک از ورود به دانشگاه‌ها دارند. منصور کبگانیان، استاد دانشگاه و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور در شبکه چهار تلویزیون اطلاعات نگران‌کننده‌ای از ورودی‌های دانشگاه و نسبت آن‌ها با دهک‌های برخوردار و کم برخوردار اعلام کرد:
سهم دهک‌ها از رتبه‌های
زیر ۳۰۰۰ کنکور
- دهک اول، دوم و سوم (کم برخوردار): ۲ درصد
- دهک ۸، ۹ و ۱۰ (برخوردارترین): ۸۰ درصد
- دهک اول (ضعیف‌ترین): ۲ دهم درصد
- دهک دهم (ثروتمندترین) ۴۸ درصد
سهم قبولی در کنکور مدارس
- مدارس دولتی: ۲.۳ درصد
- مدارس غیردولتی: ۸۰ درصد
قبولی در رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی
- دهک اول: ۱.۳ درصد
- دهک ۸ و ۹ و ۱۰: ۸۶ درصد
قبولی در رشته برق دانشگاه شریف
- دهک محروم، ۱ و ۲ و ۳: صفر درصد
- دهک ۸، ۹ و ۱۰: ۸۷ درصد
- دهک دهم: ۶۰ درصد
قبولی در رشته پرطرفدار روانشناسی
- دهک محروم: ۲.۹ درصد
- دهک مرفه: ۸۰.۴ درصد
کاهش رتبه ایران در آزمون پرلز
آزمون پرلز یکی از معروف‌ترین آزمون‌های روانشناسی است که به منظور اندازه‌گیری سطح هوش عمومی افراد و همچنین تراز سنجش میزان پیشرفت سواد خواندن در بین دانش‌آموزان گرفته می‌شود. نتایج سال ۲۰۲۱ این آزمون برای ایرانیان حاشیه ساز شد چراکه کاهش معنادار رتبه ایران در آن آشکار شد.
آزمون پرلز سنجش کیفیت روخوانی و درک مطلب دانش‌آموزان پایه‌ی چهارم ابتدایی را انجام می‌دهد؛ سنجش نتایج آزمون ۲۰۲۱ هم‌زمان با شیوع بیماری کرونا بود. نمره دهی در آزمون پرلز به صورت استاندارد است میانگین نمره آن برابر با ۱۰۰ است و امتیاز بالاتر یعنی ضریب هوش بالاتر.
در این آزمون ۵۷ کشور موردبررسی قرار گرفتند که ایران با کسب رتبه ۵۳ فقط توانست از ۴ کشور اردن، مصر، مراکش و آفریقای جنوبی جلو بزند. طبق نتایج آزمون در تمام کشورها نمره دختران بالاتر از پسران اعلام شد. این موضوع در ایران هم صادق بود به این‌نحو که نمرۀ دختران ایران ۴۲۲ و نمرۀ پسران آن ۴۰۵ است. در مقایسه با دورۀ قبل آزمون پرلز دختران ایرانی حدود ۳۰ نمره و پسران حدود ۲ نمره افت کرده‌اند.
کسب امتیاز حداقل
ایران نمره‌ی ۴۱۳ را کسب کرده است که حداقل نمره‌ی معیار ۴۰۰ است؛ یعنی کشورها باید تلاش کنند تا ۱۰۰ درصد دانش‌آموزان خود را به بالای این آستانه برسانند. در دورۀ قبل (سال ۲۰۱۶) ۳۵ درصد دانش‌آموزان ایران نمرۀ کمتر از ۴۰۰ گرفته بودند، که در این دوره (سال ۲۰۲۱) این نسبت به ۴۱ درصد رسیده است؛ نمرۀ زیر ۴۰۰ یعنی ضعف و ناتوانی در خواندن و درک مطلب. این در حالی است که در کل آزمونِ این دوره تنها حدود ۶ درصد دانش‌آموزان نمرۀ کمتر از ۴۰۰ گرفته‌اند.
رتبه‌ی ایران کمتر از کشورهای همسایه
محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش در گفتگو باخبر آنلاین می‌گوید: «جایگاه ایران در ارزیابی‌های آموزشی معمولاً طی سال‌های مختلف یکسان بوده است. اما اینکه این موضوع حساسیت ایجاد کرده است مربوط به سقوط رتبه‌ی ایران نسبت به کشورهای همسایه است.» کشورهای همسایه بعد از اعلام ارزیابی‌های منتشرشده‌ی آزمون سعی کردند که به المان‌های ضعف خود توجه کنند و در تلاش برای جبران بودند اما ایران به دنبال رفع مسئله نبوده است.
ضرورت تغییر ساختارها
نیک‌نژاد گفت: چین تغییرات جزئی و کلی در ساختار آموزش ایجاد کرد و در یک روند ۱۵ تا ۲۰ ساله شانگهای به رتبه بالاتر رسید. نمونه دیگر آن عربستان است که سالانه تعدادی معلم برای دوره‌های آموزشی برای بهره‌وری بیشتر به فنلاند اعزام می‌کنند. در دوران کرونا مسئولان آموزش و پروش منفعل بودند. کار خاصی انجام نشد غیر از تعطیلات زیاد. آموزش در کشورهای جهان تحت تأثیر کرونا بود و این دلیل قانع‌کننده‌ای نیست. این آسیب در کشور ما زیاد بود.
شکاف آموزشی
نیک‌نژاد گفت: مسائل اقتصادی هم آسیب جدی به آموزش زده است. یک‌بخشی از جامعه هزینه می‌کردند تا فرزندانشان در مدارس غیردولتی تحصیل کنند تا در آینده این گذار بین طبقاتی اتفاق بیافتد. اما اکنون آموزش‌وپرورش این امکان را ندارد که این گذار طبقاتی را ایجاد کند بلکه خودش یک‌فاصله طبقاتی ایجاد کرده است. یعنی فرزندان افراد طبقه بالا به مدارس خاص بروند که از پرداخت هزینه‌های بالای کنکور برمی‌آیند و به رشته‌های برند و دانشگاه برتر دست پیدا کنند. انتظار می‌رود ساختار آموزش و پرورش به نفع طبقه متوسط و ضعیف تغییر جهت پیدا کند.