دکتر عطا بهرامی-پژوهشگر اقتصادی
دلار 4200 تومانی یا همان ارز دولتی از بهار 97 توسط دولت دوازدهم با این نیت اجرا شد که قیمت ارز را در همین سطح نگه دارد و به همین دلیل به همه کالاها تعلق گرفت و واردکنندهها در کدهای مختلف ثبت سفارش و دریافت میکردند. بعداً دیدند که منابع ارزی، کم است و کسانی هم هستند که این ارز را میگرفتند و به نرخ آزاد میفروختند. همچنین نرخ آزاد هم رو به افزایش بود و میل به واردات بسیار زیاد بود که در نظامهای چند نرخی این مسئله رخ میدهد. این باعث شد دولت بهتدریج بار این موضوع را کم کند و ارز دولتی فقط به کالاهای خاص تعلق بگیرد و کالاهای مختلف را حذف و محدود کردند. ترس دولت برای حذف ارز دولتی و تورم کاملاً بیمعنی است. تورم یک پدیده بخشی نیست، بلکه پدیدهای کلی و پولی است. تورم به معنی رشد خودافزای قیمتها در طول زمان است و اینگونه نیست که بگوییم من این گوشه را نگه دارم باعث تورم میشود. مثلاً اینکه گفته شود اگر بنزین گران شود باعث تورم میشود، اگر قیمت مرغ بالا برود باعث تورم میشود، ولی واقعیت این است که کلیت تورم ربطی به یک کالا ندارد و قیمت مجموعی از کالاها به خاطر حجم پول تورم را تشکیل میدهند و میزان تورم اینگونه شکل میگیرد. ازاینجهت این نگرانی بیمعنی است.
در حال حاضر دلار ترجیحی داده میشود و کالاهای مشمول آن عملاً بهاندازه افزایش دلار گران شدند. وقتی شما به نهاده دامی، دارو و جوجه یک روزه دلار 4200 تومانی میدهید یعنی به 85 درصد قیمت تمام شده مرغ، دلار 4200 تومانی میدهید؛ بنابراین 15 درصد قیمت مرغ نسبت به سال 97 باید مشمول تورم سالانه شده باشد یعنی تقریباً دو برابر شده باشد. مرغی که در اول سال 97 تقریباً 6 هزار و 200 تومان بود، اکنون باید حدود 8 هزار تومان باشد، اما پرسش این است که چرا 40 هزار تومان شده است؟ این تناقض ایجاد میکند که معنیاش این است که سناریو ارز 4200 تومانی به هدف موردنظر نرسیده و قابل دفاع نیست. از طرف دیگر مرغ را با دلار 4200 تومانی وارد میکنند، درحالیکه قیمت مرغ در همه بازارهای دنیا یک دلار است، ولی با 2 دلار وارد کردند که کیلویی 8400 تومان میشود. دولت قبل آن را 25 هزار تومان میداد و دولت آقای رئیسی آن را 20 هزار تومان میدهد، شما دارید دلار 4200 تومانی را میدهید تا مرغ وارد کنید که 8400 تومان شود و سود توزیع آن 20 درصد است که 9500 تومان میشود؛ اینها در کنار هم اصلاً جور در نمیآید!
دلار مؤثر بر واردات، دلار نیمایی است؛ ولی در عمل کالاهای مشمول دلار 4200 تومانی دریافت میکنند و قیمت آزاد آن حدود 28 تومان است. همان کسانی که دلار 4200 تومانی میگیرند، بازار ارز را دستکاری میکنند، زیرا توانش را دارند و یک شبکه قدرتمند هستند. 10 میلیارد دلار میگیرند که باید با قیمت دلار 4200 تومانی در بازار تزریق کنند، ولی به قیمت بازار تزریق میکنند که اکنون 28500 تومان است. آن عده طبیعتاً دوست دارند این مقدار به بالای 30 هزار تومان نیز برسد. دولت نباید یک روز هم دلار 4200 تومانی را نگه دارد. نگران تورم هم نباشید و مطمئن باشید اتفاقی نمیافتد و اوضاع بهتر میشود که آخرین نمونه آن در سال 91 اتفاق افتاد.