ساز «رُباب» با قدمتی بیش از هزار سال، به تازگی بهصورت مشترک با مشارکت ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد. این ثبت، نمادی از صلح و تعاملات فرهنگی میان کشورها و ضرورت مشارکت همگانی در حفاظت از میراث فرهنگی است. رُباب، ساز مضرابی و دوکاسهای است که از چوب بلوط یا شاهتوت ساخته میشود و سیمهای آن از الیاف نایلونی هستند. این ساز در شرق ایران، به ویژه خراسان و سیستان و بلوچستان، و در کشورهای دیگر آسیای میانه و عربی رایج است و در موسیقی محلی و سنتی ایران کاربرد دارد.
ثبت جهانی این ساز با همکاری چهار کشور، چالشی در هماهنگی میان کشورهای مشارکتکننده داشت، زیرا جمعآوری اطلاعات صوتی، تصویری و تاریخی برای پرونده جهانی نیازمند هماهنگی دقیق بود. بهروز وجدانی، پژوهشگر موسیقی، تاکید کرد که ثبت رُباب به معنای الزام همه کشورهای جهان برای حفاظت و ارتقای جایگاه این ساز در فرهنگ جهانی است. ساز رُباب در طول تاریخ تغییرات متعددی داشته و شاعران بزرگی مانند حافظ و مولوی درباره آن شعر سرودهاند. در ایران، این ساز جزو موسیقی نواحی محسوب میشود و نوازندگان مشهور آن شامل بیژن کامکار، حسین علیزاده و ابوالقاسم حسینینژاد هستند. ثبت جهانی رُباب نشاندهنده اهمیت موسیقی سنتی در پیوند فرهنگی و اجتماعی ملتهاست.