در جنگ ۱۲ روزه علیه ایران که توسط اسراییل و ایالات متحده آغاز شد، حملات مستقیم به تأسیسات هستهای ایران انجام گرفت اما نتیجهای جز شکست به همراه نداشت. ایالات متحده پس از شکستهای اولیه در برابر ایران، بهطور مستقیم وارد جنگ شد و به تأسیسات هستهای ایران حمله کرد. اما آیا آمریکا موفق شد برنامه هستهای ایران را نابود کند؟ پاسخ منفی است. یسری ابو شادی، بازرس ارشد سابق آژانس بینالمللی انرژی اتمی، میگوید حتی اگر تمامی تأسیسات نابود شده باشند، ایران با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفتهتری مانند سانتریفیوژهای IR۶ و IR۸، قادر به ادامه برنامه هستهای خود است. این تأسیسات جدید توانایی تولید اورانیوم با غنای بالا را بهطور گستردهتر و سریعتر از قبل فراهم میکنند.
ضررهای حملات به تأسیسات هستهای ایران
آمریکا و اسرائیل تمرکز زیادی بر تأسیسات فردو داشتند، چرا که این مکان بهعنوان یکی از مراکز مهم غنیسازی اورانیوم در ایران شناخته میشود. اما ابو شادی معتقد است که ضربات وارد شده بیشتر بر روی گذرگاهها و ورودیهای تأسیسات بوده و نتوانسته به صورت مؤثری در زیرزمینها و عمقهای وسیع فردو آسیب جدی وارد کند. علاوه بر این، ایران تأسیسات مشابه دیگری مانند نطنز دارد که قادر به تولید اورانیوم غنیشده است.
توصیههای بینالمللی برای عدم مداخله آمریکا
در حالی که اسرائیل حمله به ایران را بهعنوان اقدامی ضروری برای جلوگیری از تسلیحاتی شدن برنامه هستهای ایران توجیه میکرد، گزارشهای اطلاعاتی آمریکا در مارس ۲۰۲۵ تأکید داشت که ایران در حال ساخت بمب هستهای نیست. در این شرایط، مقالهای از سوی جیمز اکتون در بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی منتشر شد که تأکید میکرد ایالات متحده نباید در این درگیری دخالت کند. او معتقد بود حتی اگر فردو نابود شود، ایران توانایی بازسازی برنامه هستهای خود را دارد و هیچ دلیلی برای این باور وجود ندارد که ایالات متحده بتواند این روند را برای همیشه متوقف کند.
دولت ترامپ و رویکردهای مختلف به ایران
ایالات متحده در دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ رویکرد نظامی علیه ایران را دنبال کرد. فواد ایزدی، کارشناس مسائل سیاسی، میگوید در تاریخ آمریکا دو رویکرد در قبال ایران وجود داشته است: یکی رویکرد دیپلماتیک برای محدود کردن برنامه هستهای از طریق مذاکره و دیگری رویکرد نظامی که در دوران ترامپ بر آن تأکید شد. ترامپ با خروج از برجام و تشدید تحریمها، بر رویکرد نظامی تأکید کرد و با حمایت نتانیاهو، حملات به ایران را تشدید کرد.
نقض قوانین بینالمللی توسط آمریکا و اسرائیل
حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هستهای ایران، بهویژه فردو، نقض قوانین بینالمللی و اصول حاکمیت کشورها بود. کارشناسان شورای حقوق بشر سازمان ملل این اقدامات را نقض منشور سازمان ملل و استفاده غیرقانونی از نیروی نظامی دانستهاند. ابو شادی نیز تأکید میکند که واکنش جامعه جهانی به این تجاوزات یک نمایش مضحک است و هیچ اقدام جدی در برابر این نقض قوانین صورت نگرفته است.
حمله ایران به پایگاه العدید آمریکا در قطر
در پاسخ به این حملات، ایران پایگاه هوایی العدید در قطر را هدف قرار داد. این پایگاه بهعنوان مرکز فرماندهی عملیات هوایی ایالات متحده در خاورمیانه شناخته میشود. اسکات ریتر، نویسنده و افسر سابق نیروی دریایی آمریکا، تأکید میکند که این حمله موفقیتآمیز بوده و موشکهای ایرانی به تجهیزات راداری و دیگر سامانههای حساس آمریکایی اصابت کردهاند.
آتشبس و درخواست اسرائیل برای پایان جنگ
با تشدید درگیریها و تأثیرات منفی آن بر روی اسرائیل، این کشور در نهایت خواستار آتشبس شد. جی. دی. ونس، معاون رئیسجمهور آمریکا، اعلام کرد که اسرائیل درخواست آتشبس کرده و ایران آن را پذیرفته است. ترامپ نیز در سخنانی اعلام کرد که آتشبس بهدنبال حملات به تأسیسات هستهای ایران محقق شده است، اما کارشناسان معتقدند که اسرائیل در واقع اولین طرفی بود که خواستار پایان جنگ شد.
صلح با زور: ایران، استثنا در برابر آمریکا
رسانه المیادین در پایان گزارش خود اشاره میکند که مفهوم «صلح با زور» که معمولاً با قدرت یک طرف برای مجبور کردن طرف دیگر به تسلیم شدن همراه است، در مورد ایران به شکلی متفاوت عمل کرده است. ایران با ایجاد محدودیتهای قابل توجه برای اقدامات آمریکا، موفق شد جنگ را مهار کرده و نشان دهد که میتواند در برابر تجاوزات ایالات متحده مقاومت کند. ترامپ نتوانست از این رویکرد برای ایجاد صلح در خاورمیانه بهرهبرداری کند، بلکه در نهایت ایران با توانایی خود در پاسخگویی به این تجاوزات، جنگ را متوقف کرد.