خشکسالی
ایران سال گذشته یکی از شدیدترین دوره‌های خشکسالی دهه‌های اخیر را پشت سر گذاشت که آثار آن ادامه دارد. طبق آمار رسمی، میزان بارش‌ها از مهرماه ۱۴۰۳ تاکنون به ۱۴۸.۴ میلی‌متر رسیده که در مقایسه با میانگین بلندمدت ۳۹ درصد و نسبت به سال آبی گذشته ۴۰ درصد کاهش نشان می‌دهد.
افزایش دما
میانگین دمای کشور در پنج دهه گذشته حدود ۲.۷ درجه سانتی‌گراد افزایش‌یافته و این موضوع به تشدید تبخیر آب و افزایش تعرق گیاهان منجر شده است؛ عاملی که فشار بیشتری بر منابع آب وارد می‌کند. افزایش دمای کشور نیز تشدیدکننده بحران آب است. متوسط دمای ایران طی ۵۰ سال گذشته ۲.۷ درجه سانتی‌گراد افزایش‌یافته و از حدود ۱۶.۶ به ۱۹.۳ درجه رسیده است.
مدیریت منابع
منابع تجدید پذیر آب کشور طی سه دهه اخیر تحلیل رفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرانه آب تجدید پذیر ایران که در سال ۱۳۳۵ حدود ۶۸۵۸ مترمکعب برای هر نفر بود، در سال ۱۴۰۴ به حدود ۱۲۲۷ مترمکعب کاهش‌یافته است؛ کاهشی که ایران را به آستانه تنش آبی می‌رساند. این روند کاهشی بیانگر فشار مضاعف است که بر جمعیت، کشاورزی و اقتصاد تحمیل می‌شود و لزوم مدیریت بهینه منابع را بیش‌ازپیش آشکار می‌سازد.
دشت‌ها در وضعیت بحران
کاهش بارش و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی موجب شده که ۴۲۷ دشت از مجموع ۶۰۹ دشت کشور در وضعیت ممنوعه یا ممنوعه بحرانی قرار بگیرند. این بدان معناست که سفره‌های آب زیرزمینی به‌طور گسترده در حال افت هستند و امکان جبران‌پذیری این کاهش در کوتاه‌مدت وجود ندارد.
علاوه بر این، کسری مخازن تجمعی منابع آب زیرزمینی به حدود ۱۴۹ میلیارد مترمکعب رسیده است؛ رقمی که هرسال در حال افزایش بوده و پیامدهای جدی برای کشاورزی، صنعت و تأمین آب شرب دارد.
کاهش بارش
طبق آخرین آمار بارش کشور حدود یک‌سوم متوسط بارش جهانی بوده و طی دهه‌های مختلف به‌طور مستمر کاهش‌یافته است. این کاهش در ۱۵ سال اخیر نسبت به متوسط درازمدت حدود ۱۹ میلی‌متر است. جالب است بدانیم متوسط بارش کشور طی ۴ سال گذشته به میزان ۴۱ میلی‌متر معادل ۱۷ درصد نسبت به متوسط درازمدت کاهش داشته است.
سال آبی جاری (ابتدای مهر۱۴۰۳ تا آخر شهریور ۱۴۰۴) درحالی‌که کم‌کم به‌روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود که میزان بارش‌های آن نسبت به سال گذشته ۴۱ درصد کاهش داشته و همچنان خشکسالی حاکم است.
کاهش ورودی آب به سدها
همچنین طبق اعلام عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، مجموع ورودی آب به مخازن سدها حدود ۲۲.۷ میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به سال گذشته کاهش ۴۳ درصدی را نشان می‌دهد. این افت شدید در ذخایر سدها در حالی رخ‌داده که تقاضا برای مصرف آب به‌ویژه در فصل گرم سال همچنان رو به افزایش است. به گفته وی حدود ۵۰ شهر در ۲۴ استان کشور هم‌اکنون با تنش آبی مواجه هستند و مدیریت منابع آب در این مناطق به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت چهاردهم تبدیل‌شده است.
کم بارش ترین استان ها
چهار استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان کاهش بیش از ۵۰ درصدی بارش رخ‌داده است که استان سیستان و بلوچستان با کمترین میزان بارش در بین استان‌ها به میزان ۲۴.۴ میلی‌متر دارای کاهش ۷۷ درصدی نسبت به بلندمدت و کاهش ۸۵ درصدی نسبت به سال گذشته است. استان تهران نیز با کاهش ۴۲ درصدی بارش نسبت به شرایط نرمال روبه‌رو است. همچنین رتبه بارش کشور در بین ۵۷ سال آماری ۵۶ است و جزو سال‌های بسیار خشک محسوب می‌شود. میزان ورودی سدهای کشور از ابتدای سال آبی تا ۱۵ شهریور ۱۴۰۴، با کاهش حدود ۴۲ درصدی نسبت به سال گذشته و همچنین کاهش حدود ۳۷ درصدی نسبت به متوسط پنج‌ساله روبه‌رو بوده است.
سدهای 8 استان در شرایط نامطلوب
بررسی موجودی مخازن سدهای کشور نشان می‌دهد سدهایی نظیر سدهای استان تهران، اصفهان، خراسان رضوی، قم، هرمزگان، زنجان، کرمان و مرکزی در وضعیت نامطلوبی قرار دارند.
برگرفته از ایرنا و ایسنا