رضا دستجردی: کتاب «اخلاق عملی» پیتر سینگر، از تأثیرگذارترین آثار فلسفی در حوزه اخلاق کاربردی، با زبانی روشن و استدلال‌هایی برانگیزنده کوشیده تا فلسفه را از برج عاج نظریات انتزاعی به دل زندگی روزمره انسان‌ها بکشاند. این اثر که با ترجمه کیوان شعبانی‌مقدم توسط نشر ثالث منتشر شده، از مرزهای کلاسیک اخلاق عبور کرده و به موضوعات ملموس، بحث‌برانگیز و گاه چالش‌برانگیز روزگار ما می‌پردازد.
«اخلاق عملی» نه صرفاً اثری دانشگاهی، بلکه دعوتی است برای مواجهه آگاهانه با زندگی اخلاقی در دنیای معاصر. سینگر، فیلسوف استرالیایی پرآوازه، در مقدمه خود تصریح می‌کند که این کتاب نمی‌کوشد تمام حوزه گسترده اخلاق را پوشش دهد، بلکه با گزینش مسائلی که مستقیماً با زندگی روزمره یا دغدغه‌های شهروندی ما پیوند دارند، تلاش دارد راهی برای استدلال عقلانی و گفت‌وگوی فلسفی درباره آنها بگشاید.
از دید سینگر، بسیاری از انتخاب‌های ما در زندگی ابعاد اخلاقی دارند. از سقط جنین تا تغییرات اقلیمی، از حقوق حیوانات تا نابرابری جهانی، موضوعاتی که او انتخاب کرده از این منظر مهم‌اند که موضع‌گیری اخلاقی درباره‌شان نیازمند تحلیل عقلانی و گفت‌وگوی جدی است. این وجه از کار سینگر، وجهی روش‌شناختی است: باور به امکان و ضرورت عقل‌ورزی در سپهر اخلاق.
کیوان شعبانی‌مقدم در مقدمه اثر، با نگاهی ستایش‌آمیز اما تحلیلی به اثر می‌نگرد. وی سینگر را فیلسوفی می‌داند که توانسته زبان اخلاق را از پیچیدگی‌های آکادمیک رها ساخته و به زبان توده‌ها نزدیک کند. از نظر او، یکی از رموز موفقیت سینگر در جهان اندیشه این است که داوری‌های اخلاقی‌اش را نه بر پایه شهودهای شخصی یا سنت‌های متافیزیکی، بلکه بر پایه علم و واقعیت‌های عینی استوار می‌سازد. از دیگر ویژگی‌های متمایز نگاه سینگر، عبور از انسان‌محوری کلاسیک در اخلاق است. همان‌گونه که مترجم کتاب اشاره کرده، از نگاه سینگر «حیات انسانی لزوماً برتر از سایر اشکال حیات نیست» و ما وظیفه داریم درد و رنج همه موجودات حساس را کاهش دهیم. این باور ریشه در رویکرد فایده‌گرایانه سینگر دارد که محور ارزیابی اخلاقی را پیامدهای اعمال بر میزان رنج و لذت می‌داند. در این چارچوب، سینگر به دفاع اخلاقی از گیاه‌خواری، مخالفت با بهره‌کشی حیوانات و نقد نابرابری جهانی می‌پردازد؛ مسائلی که گاه برای برخی خوانندگان، رادیکال یا حتی تندروانه به نظر می‌رسند. اما ترجمه دقیق و روان اثر از جانب شعبانی‌مقدم توانسته این استدلال‌ها را با وضوح و انسجام قابل توجهی به خواننده منتقل کند. یکی از محورهای تأمل‌برانگیز مقدمه این کتاب، روایتی است که سینگر از واکنش‌های مخالف و گاه تند نسبت به دیدگاه‌های خود ارائه می‌دهد. او می‌نویسد که برخی منتقدان کتاب، او را متهم به عبور از خطوط قرمز اخلاقی کرده‌اند، تا آن‌جا که گاه خواستار ممنوعیت بحث درباره آن شده‌اند. سینگر با تأکید بر سنت مناظره‌محور فلسفه، از افلاطون تا دوران معاصر، می‌گوید که اگر حتی برخی از دیدگاه‌های او نادرست باشند، باز هم طرح و نقد آنها بهتر از خاموشی و سانسور است. این موضع نه تنها دفاعی از آزادی اندیشه، بلکه نشانگر پایبندی عمیق او به روش‌شناسی فلسفه به‌عنوان جدال عقلانی دیدگاه‌هاست. «اخلاق عملی» در ۳۸۳ صفحه به‌همت نشرثالث منتشر شده است.
برگرفته از: ایبنا