باقر مومنی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر ایرانی در سن ۹۷ سالگی در پاریس درگذشت. مومنی از سال‌های دهه ۱۳۲۰ تا آخرین روزهای زندگی، در سیاست، نویسندگی و ترجمه و تحقیق فعال بود.
باقر مؤمنی در سال ۱۳۰۵ در کرمانشاه به دنیا آمد. دوره دبستان و دبیرستان را در این شهر گذراند. پایان دوره دبیرستان او با سال‌های پر جنب‌وجوش سیاسی دهه ۱۳۲۰ در ایران هم‌زمان بود و او نیز وارد فعالیت سیاسی شد.
در آن سال‌ها کرمانشاه در اشغال نیروهای ارتش بریتانیا بود و حزبی به نام «پیکار» با تمایلات ضدانگلیسی و طرفدار آلمان نازی تأسیس شده بود که رهبری آن را «خسرو اقبال »بر عهده داشت. باقر مؤمنی جذب مقالات تند و تیز روزنامه این حزب به نام «نبرد» شده و به همراه چند تن دیگر در کرمانشاه دفتر این حزب را راه‌اندازی می‌کند.
با این حال مؤمنی برای ادامه تحصیل در دانشگاه به تهران می‌آید و در دانشکده حقوق دانشگاه تهران ثبت نام شد. از آنجا وارد محافل سیاسی احزابی مانند «پیکار»، «میهن‌پرستان» و «استقلال» می‌شود. در نهایت جذب تبلیغات حزب توده ایران شده و در اواخر سال ۱۳۲۴، به این حزب می‌پیوندد.
بازداشت
باقر مومنی پس از پایان تحصیلات خود در دانشکده حقوق نیز به فعالیت در صفوف حزب توده ادامه می‌دهد. در سال ۱۳۳۳ و یک سال پس از کودتای ۱۳۳۲، در یک جلسه مخفی حزبی بازداشت و چند روز بعد آزاد می‌شود. بازداشت دوباره او در سال ۱۳۳۵ برایش محکومیت ۱۸ ماهه به دنبال داشت.
نوشتن پایان نامه
در مرداد ماه ۱۳۳۷ از زندان آزاد می‌شود. پس از آزادی از زندان، ارتباط خود را با بقایای حزب قطع می‌کند. در سال ۱۳۳۹ و در دوره دولت علی امینی و بازشدن فضای سیاسی پایان‌نامه خود را تحت نام «ایران در آستانه انقلاب مشروطیت» به چاپ رساند. در همین زمان همراه با تعدادی رفقایش گروهی به نام «اول ماه مه» ایجاد می‌کنند. این گروه گرایش چپ داشت اما مستقل از احزاب و کشورهای کمونیست آن زمان بود.
ادامه تحصیل در فرانسه
در سال ۱۳۴۶ مومنی برای تحصیل مدتی را فرانسه می‌گذراند و دو سال بعد به ایران باز می‌گردد و انتشارات صدای معاصر را تأسیس می‌کند. در نیمه دوم سال ۱۳۵۳ با یک بورس شش‌ماهه از طرف این موسسه به فرانسه می‌رود، در سوربن ثبت نام می‌کند و نگارش رساله دکترایش را با نام مسئله ارضی و جنگ طبقاتی در ایران آغاز می‌کند. نگارش این رساله دو سال وقت می‌برد و مؤمنی علی‌رغم مخالفت مؤسسه تا پایان کار در فرانسه می‌ماند، ضمن اینکه جلد اول آن را نیز با نام مستعار ا-پوران در فرانسه به چاپ می‌رساند.
بازگشت به ایران
به گزارش رکنا، مومنی سال ۱۳۵۵ به ایران بازمی‌گردد، اما به دلیل اختناق موفق به چاپ کتابش نمی‌شود؛ بنابراین دستنوشته را به بزرگ علوی می‌سپارد، اما کتاب چهار تیاتر میرزا آقاخان تبریزی را تصحیح و به چاپ می‌سپارد. سال ۱۳۵۶ با بازتر شدن فضا سه کتاب به نام‌های «سیمای روستا در ایران»، «رو در رو» و کتاب «احمد» چاپ می‌کند.
باقر مومنی در آستانه انقلاب اسلامی با همکاری ناصر رحمانی‌نژاد، سعید سلطانپور و بزرگ پورجعفر هفته نامه «صدای معاصر» را منتشر می‌کند که با سردبیری صارم‌الدین صادق وزیری تا تیر ۱۳۵۸ چهارده شماره از آن منتشر می‌شود.
مؤمنی پس از انقلاب و در جریان تجدید حیات حزب توده ایران دیگر به این حزب نمی‌پیوندد. سال ۵۹ محفل مارکسیستی باقر مؤمنی و رفقایش پنجمین و آخرین شماره اندیشه را منشر کرده و با جناح چپ جامعه سوسیالیست‌های نهضت ملی ائتلاف می‌کند. این ائتلاف ماهنامه‌ای مخفی به نام «اخگر »منتشر می‌کند که سردبیری‌اش را باقر مؤمنی به عهده می‌گیرد.
پس از سی‌ام خرداد ۱۳۶۰ امکان هرگونه فعالیت سیاسی از گروه سلب می‌شود و مؤمنی با گذر از کوه‌های کردستان ایران و ترکیه خود را به پاریس می‌رساند.
در پاریس با رایزنی و جلب نظر فعالان سیاسی در تبعید به دنبال تشکیل جبهه متحد چپ می‌رود، اما با اقبال مواجه نمی‌شود. به دنبال آن به ادامه کار نویسندگی می‌پردازد و کتاب‌هایی مانند مسائل گفتارهای سیاسی و دمکراسی، دین و دولت در عصر مشروطیت، پرونده پنجاه و سه نفر، یادمانده‌های ایرج اسکندری، در خلوت دوست، دنیای ارانی و … را منتشر می‌کند.
برخی از کتاب‌های او عبارتند از: یک کلمه، میرزا یوسف مستشارالدوله، به کوشش باقر مؤمنی، تهران: شادگان، ۱۳۸۸. م‍س‍ال‍ک ال‍م‍ح‍س‍ن‍ی‍ن، اث‍ر خ‍ام‍ه ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م اب‍ن‌ش‍ی‍خ اب‍وطال‍ب ب‍خ‍ار تبریزی، ب‍ام‍ق‍دم‍ه و ح‍واش‍ی باقر مومنی، تهران. علوی، بزرگ، در خلوت دوست: ن‍ام‍ه‌ه‍ای بزرگ علوی به باقر مومنی، ت‍دوی‍ن باقر مومنی، تهران: ع‍طائ‍ی، ۱۳۸۲.