ضرورت توجه به مشارکت
همه مردم در امور
مؤمنی رابطه سلامت و امکان‌پذیر سازی مشارکت اعتلا بخش مردم در جریان توسعه را یکی از مسائل موردتوجه عنوان کرد و افزود: به دلیل کاستی و نابسامانی‌ها به ویژه در بخش سلامت و نحوه تأمین مالی، ما نمونه یکی از بحرانی‌ترین کشورهای دنیا از نظر مشارکت هستیم. حتی اگر مشارکت سیاسی را که مناقشه برانگیز و اندکی خطرناک است، نادیده بگیریم، داده‌های سرشماری به ما می‌گوید که از جنبه اقتصادی از سال 1365 تا 1395، نزدیک به دوسوم جمعیت فعال در ایران نقشی در تولید ملی نداشته‌اند. ببینید این روند چگونه به صورت نظام وار، پتانسیل بازتولید انواع بحران‌ها را دارد.
تبعات عدم مشارکت مردم
مؤمنی با تأکید بر اینکه باید با حکومتگران درباره ابعاد اهمیت مشارکت به ویژه مشارکت اقتصادی صحبت شود، گفت: عموم متفکران توسعه، تأکید دارند در غیاب مشارکت شهروندان در سرنوشت سیاسی و اقتصادی‌شان، کشور با بحران هماهنگی روبرو می‌شود. اما متأسفم که در دستگاه‌هایی که متولی برنامه‌های توسعه هستند، تاکنون حتی یک مطالعه سازمان‌یافته درباره ابعاد ناهماهنگی‌ها در عرصه‌های حیات جمعی ایرانیان و هزینه‌ها و خسارت‌هایی که این ناهماهنگی‌ها به ما می‌زند، نداریم.
مشارکت مهم‌ترین عامل توانمندسازی
این استاد دانشگاه، مسئله مشارکت را مهم‌ترین عامل کاهش هزینه‌های مبادله، هزینه‌های هماهنگی و حداکثری نا اطمینانی و بی‌ثباتی با منشاء تعاملات انسانی برشمرد و گفت: مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی و اقتصادی‌شان، مهم‌ترین عامل توانمندسازی نظام حیات جمعی برای ارتقای توانایی‌هایشان برای مهار شوک‌های برون زا است. مهم‌تر اینکه مشارکت، مهم‌ترین ابزار تضمین دستاوردهای توزیعی بهتر برای نظام‌های اقتصادی و اجتماعی و مهم‌ترین ابزار ممکن کننده ساختن نهادهای باکیفیت برای توسعه است.
برابری دسترسی به آموزش و سلامت
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد، گفت: سلامت در کنار آموزش، مهم‌ترین نیروی محرکه برابری اجتماعی است. وقتی رویکردهای رشد محور در دهه‌های 1940 و 1950 با شکست روبرو شد و فاجعه‌های اجتماعی و انسانی و محیط زیستی بزرگ پدیدار شد، جریان‌های جهانی با عنوان جنبش شاخص‌های اجتماعی شکل گرفت که در آن، گفته شد هیچ عنصری به‌اندازه برابری دسترسی در حیطه آموزش و سلامت نمی‌تواند در برابری نقش‌آفرینی کند. وقتی نابرابری‌های ناموجه از حدودی فراتر می‌رود، اساس نظم اجتماعی مبتنی بر رفتارهای حذفی و ستیزه جویانِ قرار می‌گیرد. معمولاً وقتی نابرابری‌ها به ناپایداری و واکنش‌های اجتماعی منجر می‌شود، حکومت‌ها که مثلاً در زمینه خدمات سلامت و آموزش با تنگ‌نظری برخورد می‌کنند و در زمینه هزینه سرکوب می‌کنند این مسئله باعث می‌شود جامعه با ناپایداری‌های سیاسی روبرو شود.
اهمیت آموزش و سلامت
مؤمنی با اشاره به دو مطالعه راهبردی بانک جهانی در دهه 1980 و 1990 در آمریکای لاتین و آفریقا که در آنها برنامه تعدیل ساختاری انجام می‌شد، اضافه کرد: یکی از مؤلفه‌های کلیدی این مطالعه، مسئولیت گریزی حکومت‌ها در ابعاد بی‌سابقه در زمینه امور سلامت و آموزش بود اما نشان داد در این دوره، بین 6 تا 7 درصد تولید ناخالص ملی، هزینه سرکوب‌شده است! درحالی‌که اگر بخشی از هزینه‌های سرکوب، صرف این دو امر راهبردی می‌شد، احتمالاً صرف چنین هزینه‌هایی برای سرکوب موضوعیت پیدا نمی‌کرد. اکنون در ایران نیز ماجرای آموزش و سلامت به محدوده خطر رسیده است. سهم خانوارها در پرداخت‌های شخصی به واسطه هزینه‌های درمان زیاد است.
افزایش هزینه‌ها با شوک درمانی
مؤمنی گفت: گویا حکومت از طریق شوک درمانی، هم خود و هم مردم را دچار آنومی کرده و نظم اجتماعی و اقتصادی را دچار اختلال کرده است. برای اولین بار در گزارش اقتصادی سال 1373 سازمان برنامه پس از 5 سال شوک درمانی تصریح‌شده که به ازای هر یک واحد افزایش درآمد دولت از محل شوک درمانی، هزینه‌های مصرفی دولت، سه ونیم برابر افزایش می‌یابد که بخش بزرگی از این هزینه‌ها ریشه در گسترش و تعمیق فقر و نابرابری دارد!
افزایش مراجعه به داروخانه، بدون نسخه پزشک!
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی توجه به سلامت افراد به عنوان مهم‌ترین ابزار مهار فقر را سومین فلسفه بنیادی حاکم بر نظام سلامت، دانست و اظهار کرد: در گزارش‌های رسمی وزارت بهداشت از کاهش مراجعه شهروندان به مراکز درمانی علی‌رغم افزایش جمعیت در سه دهه گذشته و همچنین افزایش مراجعه مردم به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و مراجعه به پزشک، آمارهای هشداردهنده‌ای وجود دارد.
راهکار
وی سلامت انسان‌ها را مهم‌ترین تکیه‌گاه جوامع برای برون‌رفت از دورهای باطل عقب‌ماندگی عنوان کرد و گفت: دستاوردهای مهم نظام سلامت انسان‌ها، ریشه در بنیه تولید فناورانه دارد و شوک درمانی در ایران، عامل سقوط بنیه تولیدی کشور در سه دهه گذشته بوده است. این مسئله بنگاه‌های تولیدی و مردم را با بحران روبرو کرده است.