همه چیز درباره اتوبان کرمان–مشهد | مسیر، هزینه، مزایا و زمان بهره‌برداری

در این گزارش، به اهمیت این محور، وضعیت فعلی، طرح‌های توسعه، نقاط قوت، چالش‌ها و اثرات اقتصادی و اجتماعی آن پرداخته می‌شود.

اهمیت راهبردی اتوبان کرمان–مشهد

اتوبان کرمان–مشهد در حقیقت بخشی از یک کریدور بزرگ و ملی است که از بندرعباس و جیرفت آغاز شده، از کرمان عبور می‌کند و پس از گذر از استان‌های یزد و خراسان جنوبی، به مشهد می‌رسد. این مسیر به دلیل موقعیت جغرافیایی، چند مزیت مهم دارد:

۱) اتصال مرکز جنوب به قطب زیارتی کشور

مشهد یکی از پرترددترین شهرهای ایران است و سالانه میلیون‌ها زائر از سراسر کشور برای زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) به این شهر سفر می‌کنند. بخش قابل‌توجهی از زائران استان‌های کرمان، سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و فارس ترجیح می‌دهند از محور کرمان–مشهد استفاده کنند، زیرا این مسیر کوتاه‌تر و امن‌تر از مسیرهای غربی است.

۲) حمایت از اقتصاد شرق کشور

این محور برای حمل کالا بین جنوب و شرق ایران اهمیت دارد. کامیون‌ها و ناوگان باری که از:

• بنادر جنوبی

• معادن کرمان

• صنایع فولاد

• واحدهای تولیدی جنوب شرق

حرکت می‌کنند، از طریق این محور به سمت مشهد و مرزهای شرقی کشور (به‌ویژه دوغارون و سرخس) می‌رسند.

۳) نقش در تقویت گردشگری تاریخی و طبیعی

شهرهای در مسیر این محور مانند بم، کرمان، بیرجند و گناباد دارای جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی فراوانی هستند. اتصال سریع‌تر این شهرها در قالب اتوبان، نقش مهمی در افزایش سفرهای داخلی و توسعه گردشگری منطقه دارد.

وضعیت فعلی مسیر کرمان–مشهد

مسیر فعلی کرمان به مشهد حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر است که بخشی از آن بزرگراه و بخشی دیگر جاده دوطرفه است. توسعه این محور طی دهه گذشته سرعت بیشتری گرفته اما همچنان بخش‌هایی از آن نیازمند بهسازی، تعریض و تبدیل به اتوبان کامل است.

بخش‌های تکمیل‌شده

• محور کرمان تا راور

• بخش‌هایی از جاده راور به دیهوک

• قسمت‌هایی از محور فردوس–گناباد و گناباد–تربت حیدریه

این بخش‌ها دو بانده یا چهاربانده شده‌اند و امکانات مناسب‌تری برای تردد دارند.

بخش‌های در دست احداث

مهم‌ترین قسمت‌های نیمه‌کاره این محور مربوط به مسیر دیهوک–راور است که سال‌هاست به دلیل هزینه بالا، شرایط کوهستانی و محدودیت بودجه، با تأخیر مواجه شده. این منطقه یکی از نقاط پرحادثه در شرق کشور به شمار می‌رود و به گفته مسئولان، تکمیل بزرگراه در این بخش می‌تواند آمار تصادفات را به طور چشمگیری کاهش دهد.

مزایای تبدیل کامل محور کرمان–مشهد به اتوبان

تکمیل اتوبان کرمان–مشهد می‌تواند مجموعه‌ای از مزایای مهم اقتصادی، اجتماعی و ایمنی را به همراه داشته باشد:

۱) کاهش تصادفات و افزایش ایمنی جاده‌ای

جاده‌های دوطرفه به‌خصوص در مناطق کویری و بین‌شهری شرق کشور، همواره جزو پرحادثه‌ترین محورهای ایران هستند. تبدیل جاده کرمان–مشهد به یک اتوبان استاندارد:

• سرعت حرکت را یکنواخت می‌کند

• سبقت‌های خطرناک را کاهش می‌دهد

• باعث کاهش برخوردهای روبه‌رو می‌شود

طبق برآورد کارشناسان، تبدیل کامل این مسیر می‌تواند بیش از ۴۰٪ تصادفات را کاهش دهد.

۲) افزایش سرعت سفر

با بزرگراه شدن کل مسیر، زمان سفر کرمان تا مشهد حدود ۲ تا ۳ ساعت کاهش پیدا می‌کند. این موضوع برای زائران، گردشگران و حمل‌ونقل تجاری اهمیت زیادی دارد.

۳) تقویت اقتصاد شرق

کامیون‌ها و خودروهای سنگینی که از کرمان و بندرعباس به سمت مشهد و مرزهای افغانستان و ترکمنستان حرکت می‌کنند، با اتوبان شدن این محور، مسیر سریع‌تر و امن‌تری خواهند داشت. این مسئله به رشد صادرات و حمل‌ونقل بین‌المللی کمک می‌کند.

۴) رونق گردشگری فرهنگی و مذهبی

جاذبه‌های مسیر عبارتند از:

• ارگ تاریخی بم

• باغ شازده ماهان

• جاذبه‌های کویری شهداد

• بافت تاریخی بیرجند

• خانه‌ها و بناهای تاریخی گناباد

اتوبان شدن مسیر باعث افزایش سفر به این مناطق می‌شود.

چالش‌های توسعه اتوبان کرمان–مشهد

با وجود اهمیت این پروژه، موانعی وجود دارد که روند پیشرفت را کند کرده:

۱) محدودیت بودجه

بخش‌هایی از مسیر مانند راور–دیهوک نیازمند میلیاردها تومان اعتبار است. تخصیص بودجه در سال‌های اخیر کافی نبوده و توسعه این بخش‌ها با تأخیر انجام می‌شود.

۲) شرایط سخت جغرافیایی

مسیر شرق کشور در برخی قسمت‌ها کویری و در برخی نقاط کوهستانی است. این تنوع جغرافیایی هزینه ساخت اتوبان را افزایش داده است.

۳) حجم بالای تردد کامیون‌ها

وجود کامیون‌های سنگین، ساخت بزرگراه را دشوارتر می‌کند و باعث فرسایش زودهنگام لایه‌های جاده می‌شود.

اقدامات دولت و چشم‌انداز آینده

در سال‌های اخیر، وزارت راه و شهرسازی بارها اعلام کرده که محور کرمان–مشهد جزو اولویت‌های ملی است. بخشی از این پروژه‌ها با مدل‌های جدید سرمایه‌گذاری، مشارکت بخش خصوصی و انتشار اوراق تأمین مالی دنبال می‌شود.

بر اساس برنامه‌ریزی‌های مطرح‌شده، قرار است:

• تکمیل بخش‌های نیمه‌تمام در استان خراسان جنوبی سرعت بگیرد

• مسیر راور–دیهوک به بزرگراه ۴ بانده تبدیل شود

• گره‌های پرحادثه حذف و جاده‌های فرعی اصلاح شوند

در صورت اجرای این طرح‌ها، کل مسیر کرمان تا مشهد طی چند سال آینده می‌تواند به یک اتوبان ایمن و استاندارد تبدیل شود.

جمع‌بندی

اتوبان کرمان–مشهد یکی از مهم‌ترین پروژه‌های راه‌سازی کشور است که می‌تواند تحول بزرگی در حمل‌ونقل جنوب و شرق ایران ایجاد کند. این محور علاوه بر اینکه راه اصلی زائران جنوب کشور به حرم امام رضا (ع) است، نقش کلیدی در حمل‌ونقل بین‌المللی، توسعه اقتصادی، افزایش ایمنی جاده‌ای و رونق گردشگری دارد. هرچند بخش‌هایی از مسیر تکمیل شده، اما تبدیل کامل آن به اتوبان نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده، مدیریت مناسب و تسریع در اجرای پروژه‌هاست.

با تکمیل نهایی این مسیر، شاهد کاهش تصادفات، صرفه‌جویی اقتصادی، افزایش سفرهای داخلی و رشد فعالیت‌های تجاری در شرق کشور خواهیم بود.