ستاره صبح: نمایندگان مجلس روز گذشته پس از رسیدگی به ایرادات شورای نگهبان درباره لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور، حذف چهار صفر از پول ملی را تصویب کردند. این لایحه با ۱۴۴ رأی موافق، ۱۰۸ رأی مخالف و ۳ رأی ممتنع از مجموع ۲۶۲ نماینده حاضر در صحن علنی، به تصویب نهایی رسید. با این حال، محمود جامساز، اقتصاددان و تحلیلگر اقتصادی، هشدار می‌دهد که این اقدام درمانی برای تورم مزمن اقتصاد ایران نیست و صرفاً «تأثیر روانی» دارد. به گفته وی، مادامی که ریشه‌های ساختاری تورم از بین نرود، حذف صفرها کمکی به افزایش ارزش پول ملی نمی‌کند و حتی ممکن است به واسطه افزایش تقاضای جامعه، خود عاملی برای افزایش تورم باشد.
محمود جامساز اظهار داشت: تورم یک ضایعه اقتصادی بزرگ در ایران است که «همواره ریشه پولی داشته و عمدتاً متأثر از نحوه تأمین کسری بودجه و چاپ اسکناس بوده است.» او تأکید می‌کند که «اقتصاد ما دچار تورم مزمن است و با توجه به شرایط سیاسی فعلی، یعنی افزایش کسری بودجه دولت، شدیدتر شدن تحریم‌ها و قرار گرفتن کشور در موقعیت جنگی، و شکل گیری ائتلاف بین‌المللی بر علیه کشور، انتظار افزایش تورم نیز وجود دارد.»
به زعم این تحلیلگر اقتصادی؛ «سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل تورم ناکارآمد است. دولت همواره به مسائل فرعی پرداخته است، در حالی که باید به ریشه اصلی، یعنی کنترل نقدینگی، بپردازد.»
حذف صفر؛ تأثیر روانی با ریسک تورم‌زا
محمود جامساز حذف صفر از پول ملی را نه یک راهکار اساسی، بلکه اقدامی می‌داند که صرفاً ممکن است «تأثیر روانی داشته باشد و مبادلات اقتصادی و بازرگانی را ساده‌تر و از نظر حسابداری کار را آسان‌تر کند تا خوانش ارقام راحت‌تر شوند.»
وی می‌گوید: «اینکه ۴ صفر از ارقام اسکناس‌ها حذف شود، راهکار سهلی است که نیاز به تفکر علمی ندارد و مشکلی از اقتصاد بیمار کشور را حل نمی‌کند و به معنای افزایش ارزش پول ملی ما نیست. این روش به تنهایی هرگز باعث مهار تورم نمی‌شود بلکه تنها در مواردی که اصلاحات اقتصادی و پولی بر اساس روش‌های علمی و سیاست پولی مبتنی بر الزامات علم اقتصاد، همراه باشد، می‌تواند موفق باشد.»
این اقتصاددان هشدار می‌دهد که «این اقدام هیچ تأثیری بر نرخ تورم ندارد، زیرا همان کالا‌هایی که بطور مثال با ۱۰ هزار ریال خریداری می‌شد، باید با یک ریال خریداری شود؛ در حالیکه درآمد‌ها هم به مان نسبت کاهش یافته‌اند و لذا این اقدام تأثیری در شاخص‌های اقتصادی نخواهد داشت.»
جامساز به هزینه‌های سنگین اجرای این طرح اشاره می‌کند: «برای تغییر و تحول در این زمینه باید میلیارد‌ها تومان هزینه کرد که شامل جمع‌آوری اسکناس و چاپ اسکناس جدید است.» او همچنین به کشور‌هایی اشاره می‌کند که «تا ۱۸ رقم صفر از مقابل پول ملی‌شان کسر کرده‌اند، اما همچنان اقتصادشان دچار تورم است و کاری از پیش نبرده‌اند.»
به عقیده جامساز یک خطر پنهان در حذف صفرها، تأثیر روانی آن بر تقاضای جامعه است. او می‌افزاید: «این اقدام ممکن است از نظر روانی التهاب جامعه را نسبت به تورم کاهش دهد. اما ۱ ریال را راحت‌تر از ۱۰ هزار ریال خرج می‌کنند و بدین ترتیب تقاضا افزایش می‌یابد.»
وی تأکید می‌کند: «افزایش تقاضا خود به خود باعث تورم می‌شود؛ چرا که وقتی تقاضای کل بر عرضه کل پیشی گیرد و دولت توان افزایش عرضه را نداشته باشد، تورم رو به افزایش می‌رود.»
اقتصاد ایران گروگان سیاست شده
به گفته این تحلیلگر اقتصادی؛ «اقتصاد ایران دچار مشکل بزرگ ساختاری و اقتصادی است و تا زمانی که اقتصاد گروگان سیاست است، نمی‌توان با برداشتن چند صفر از مقابل پول ملی، تورم را از کاهش داد. برای جلوگیری از تورم باید همزمان اصلاحات ساختاری در دستور کار قرار گیرد.»
وی معتقد است که «این راهکار‌ها شامل اصلاح ساختار بودجه، استقلال بانک مرکزی، اصلاح نظام بانکی، کاهش هزینه‌های غیرضروری دولت و نهاد‌های فرادولتی و کاهش هزینه‌های برون مرزی و دفاعی است.»
جامساز خاطرنشان می‌کند که «تقویت بخش خصوصی، خصوصی سازی واقعی، عدم دخالت دولت در سیاست‌های پولی، تغییر سیاست خارجی و از بین رفتن تحریم‌ها، و همچنین کاهش وابستگی اقتصاد به نفت، از جمله الزامات اساسی در مقوله اصلاحات هستند.»
این اقتصاددان تصریح می‌کند: «کشور‌هایی مانند قطر و نروژ درآمد ناشی از نفت و گاز خود را سرمایه‌گذاری کرده و صندوق‌های ذخیره عمومی و ذخیره نسل‌های آینده ایجاد کرده‌اند.»
او اشاره می‌کند: «صندوق توسعه ملی کشور ذخیره کافی ندارد و این در حالی است که این کشور‌ها با ایجاد این صندوق‌ها بخشی از درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز و فراورده‌های نفتی را به ثروت‌های ماندگار و زاینده تبدیل کرده‌اند که علاوه بر پشتوانه ارزی در راستای مهار شوک‌های وارده اقتصادی، سهم نسل‌های آینده را نیز محفوظ داشته‌اند. بنا بر گزارش بانک جهانی، درآمدی که قطر در سال ۲۰۲۴ از سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در خارج از کشور به دست آورده به ٨٢ میلیارد دلار رسید و کشور نروژ ٢٢٤ میلیارد دلار فقط درآمد ناشی از سرمایه‌گذاری صندوق توسعه در خارج از کشور داشته است که هم برای دوام اقتصادشان در برابر تکانه‌ها ایجاد شده و هم به عنوان ذخیره‌ای برای نسل‌های آینده عمل می‌کند.»
وی با اشاره به وضعیت صندوق توسعه ملی ایران می‌گوید: «حساب ذخیره ارزی ایران تقریباً ابطال شده و صندوق توسعه ملی ما نیز پولی در بساط ندارد. گزارش‌های پنج ماه اخیر نشان می‌دهد که چیزی حدود ۲۹/۸ میلیارد دلار ذخیره دارد که با احتساب تعهدات جاری موجودی آن به حدود ۱۱ میلیارد دلار می‌رسد که برای مهار بحران‌های متعدد کشور کافی نیست.»
به گفته این اقتصاددان؛ «کشور ما دچار مشکل بزرگ ساختاری و اقتصادی است و اقتصاد ما گروگان سیاست است و نمی‌توانیم با برداشتن چند صفر از مقابل پول ملی‌مان تورم را بدون انجام همزمان راهکار‌های مشخص اصلاحی مهار کنیم.»
وی در پایان خاطر نشان می‌کند: «حذف صفر تنها ابزار فنی و روانی است؛ نه درمان بیماری اقتصادی، موفقیت تنها در اجرای همزمان با اقدامات اصلاحی بنیادین که به آن اشاره شد، حاصل می‌شود. کشور‌هایی که به حذف چند صفر از اسکناس‌های خود اقدام کرده‌اند، اما آن را با سیاست‌های اصلاحی بنیادین همراه نکردند، نظیر ونزوئلا حذف ۵ صفر، زیمباووه ۳ صفر، آرژانتین ۱۳ صفر در ۴ نوبت، بسیار ناموفق عمل کرده‌اند و با تورم‌های بیشتری رو‌به‌رو شدند، اما کشور‌هایی نظیر آلمان پس از جنگ جهانی، برزیل، لهستان، ترکیه با انجام اصلاحات گسترده به ویژه در ساختار بودجه، استقلال بانک مرکزی و انظباط مالی موفق عمل کردند. با الگو برداری از کشور‌های موفق می‌توان گام‌های مؤثری در مهار تورم برداشت.»
منبع: رویداد 24