بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا، معافیت تحریمی بندر چابهار که واشنگتن مدعی است در سال ۲۰۱۸ به‌منظور کمک به بازسازی افغانستان اعطا شده بود، از ۲۹ سپتامبر لغو شده است.
«تامی پیگوت»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با تأکید بر پایان این معافیت اعلام کرد که تصمیم مذکور در چارچوب سیاست فشار حداکثری واشنگتن برای منزوی کردن ایران اتخاذ شده است.
او افزود: این تصمیم «در راستای سیاست فشار حداکثری رئیس‌جمهور ترامپ برای منزوی کردن رژیم ایران» اتخاذ شده و معافیت پیشین «با هدف بازسازی افغانستان و کمک به توسعه اقتصادی» داده شده بود.
به گفته او، شرکت‌های درگیر در این پروژه، از جمله شرکت دولتی «شرکت بین‌المللی بنادر هند»، 45 روز فرصت دارند همکاری خود را با چابهار متوقف کنند؛ در غیر این صورت، دارایی‌هایشان در ایالات متحده مسدود و هرگونه تراکنش مالی آنها با نظام بانکی آمریکا ممنوع خواهد شد.
وزارت خارجه آمریکا چندی پیش هدف از این اقدام را قطع شبکه‌های مالی غیرقانونی عنوان کرد که به ادعای آنها از ایران و فعالیت‌های نظامی‌اش حمایت می‌کند.
بندر چابهار، واقع در جنوب شرقی ایران و در نزدیکی خلیج عمان، برای هند اهمیت استراتژیک و تجاری دارد.
هند در ۱۳ مه ۲۰۲۴، برای اولین بار یک قرارداد بلندمدت مدیریت بندر در خارج از کشور خود امضا کرد.
بر اساس این قرارداد ۱۰ ساله با سازمان بنادر و دریانوردی ایران، شرکت هندی «اینترنشنال پورتس گلوبال لیمیتد» (IPGL) متعهد شد حدود ۱۲۰ میلیون دلار در این بندر سرمایه‌گذاری کند و ۲۵۰ میلیون دلار دیگر به‌صورت اعتبار برای توسعه زیرساخت‌های اطراف آن اختصاص دهد.
چابهار برای هند تنها یک پروژه تجاری نیست، بلکه مسیری حیاتی برای دسترسی به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی بدون نیاز به عبور از خاک پاکستان است.
این بندر همچنین بخشی از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب است که هند را به روسیه و اروپا متصل می‌کند.
هند پیش‌تر از چابهار برای ارسال کمک‌های بشردوستانه مانند گندم به افغانستان استفاده کرده است.
هند در سال ۲۰۱۸، زمانی که آمریکا تحریم‌های خود علیه ایران را بازگرداند، موفق شده بود معافیت‌هایی برای ادامه فعالیت در چابهار به دست آورد، زیرا آمریکا اهمیت این بندر برای کمک به افغانستان را تأیید کرده بود.
اما لغو اخیر معافیت، هند را در موقعیت دشواری قرار داده است. از نظر استراتژیک، بندر چابهار برای هند راهی برای مقابله با نفوذ رو به رشد چین در منطقه دریای عرب است.
«آپارنا پانده»، پژوهشگر مؤسسه هادسون، می‌گوید: «چابهار برای هند ارزش استراتژیک دارد: اتصال منطقه‌ای با ایران، افغانستان و خاورمیانه بدون آنکه درگیر اصطکاک با پاکستان شود.»
واکنش هند
او اضافه کرد: «اما هند همواره مراقب است که تحریم‌ها را نقض نکند. در شرایطی که دولت آمریکا تحریم و تعرفه را به‌عنوان ابزار تنبیهی اعمال می‌کند، هند احتمالاً رویکرد صبر و انتظار در پیش خواهد گرفت.»
این بندر تنها ۱۴۰ کیلومتر با بندر گوادر در پاکستان فاصله دارد که توسط چین اداره می‌شود. هرگونه اختلال در برنامه‌های هند در چابهار می‌تواند توانایی این کشور برای رقابت با چین در منطقه را محدود کند.
«راندیر جایسؤال»، سخنگوی وزارت خارجه هند، در واکنش به این اقدام واشنگتن اعلام کرد: «ما در حال بررسی پیامدهای این تصمیم برای هند هستیم.»
«جاشوا کرتمن»، وکیل شرکت «Dentons» و کارشناس پیشین تحریم‌ها در وزارت خارجه آمریکا، هشدار داد: اگر یک شرکت هندی در فهرست تحریم قرار گیرد، «ممکن است اثر زنجیره‌ای ایجاد کند و بانک‌ها و دیگر شرکت‌ها حاضر به همکاری با آن نباشند.»
او افزود: «چنانچه آن شرکت به بانک‌های بزرگ یا تبادلات دلاری نیاز داشته باشد، نگرانی‌های جدی مطرح خواهد شد.»
با این حال، کارشناسان معتقدند که تحریم چابهار می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای شرکت‌های هندی به همراه داشته باشد و بر روابط مالی و تجاری آنها در سطح بین‌المللی اثرگذار باشد.
تحلیلگران بر این باورند که دهلی‌نو ناگزیر خواهد بود میان ادامه همکاری با تهران و رعایت تحریم‌های آمریکا یکی را انتخاب کند؛ موضوعی که می‌تواند تأثیر مستقیم بر روابط هند با ایران، ایالات متحده و حتی سایر بازیگران منطقه‌ای از جمله روسیه و چین داشته باشد.
تحریم‌های مربوط به بندر چابهار درست یک روز پس از بازگشت تحریم‌های گسترده سازمان ملل علیه ایران اجرایی شد.
طبق گزارش خبرگزاری فرانسه ایالات متحده، متحدان اروپایی و رژیم صهیونیستی همگی ایران را به‌دلیل برنامه هسته‌ای‌اش هدف قرار داده‌اند.
بر اساس خبرگزاری فرانسه، ترامپ همچنین برخلاف دهه‌ها رویه دیپلماتیک آمریکا با هند، دیگر حاضر نیست اختلافات با دهلی‌نو را نادیده بگیرد. پیشینیان او هند را وزنه‌ای مهم در برابر چین می‌دانستند و از فشار مستقیم بر آن خودداری می‌کردند.
ترامپ که پس از امتناع نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، از تمجید او به‌خاطر آتش‌بس چهارروزه با پاکستان ناخشنود بود، تعرفه‌های سنگینی علیه هند اعمال کرد، به‌ویژه به‌دلیل خرید نفت از روسیه.