آژیسم چیست؟
آژیسم(âgisme) یعنی تبعیض علیه افراد به‌خاطر سن‌شان نه فقط در قانون، بلکه در نگاه‌ها، در رفتارها، در رسانه‌ها...
وقتی کسی را فقط به‌خاطر سنش نادیده می‌گیریم یا از فرصت‌ها محروم می‌سازیم، آژیسم اتفاق افتاده است.
این اصطلاح را نخستین‌بار رابرت باتلر روانپزشک آمریکایی در واکنش به حذف سالمندان از خدمات درمانی و اجتماعی در سال ۱۹۶۹ مطرح کرد.
بازنمایی از کلیشه تا افراط
برای مثال در رسانه‌ها یا در سریال‌ها، افراد مسن یا بیمارند یا تنها و ناتوان؛ در تبلیغات، سال‌خوردگی در تصاویر مطلوب جایگاهی ندارد؛ اما در شبکه‌های اجتماعی، فقط پیرهای «شگفت‌انگیز» دیده می‌شوند. مثلا زنی که در ۸۰ سالگی یوگا یا حرکات موزون می‌کند یا مردی که با دوچرخه حرفه‌ای در جاده‌ها می‌تازد.
این تصاویر استثنایی و به‌ظاهر مثبت، نه‌تنها واقعیت را پنهان می‌کنند، بلکه بسیاری را از امکان دیده‌شدن در حالت طبیعی‌شان مایوس می‌سازند.
شکاف اجتماعی و هزینه
وقتی نسل پخته تر و کهنسال به حاشیه رانده می‌شود، جامعه بخشی از خرد و حافظه‌ی خود را ازدست می‌دهد. در این شرایط جامعه از تجربه، ثبات و پیوند نسلی، تهی می‌شود . این تهی‌شدن، شکافی می‌سازد که هر روز میان نسل‌ها و در عمق جامعه عمیقتر می‌شود. اگر این شکاف ترمیم نشود، دولت‌ها ناگزیرند با هزینه سنگین جای خالی آن را پر کنند.
نظریه‌ی «پیری فعال»
برخی جوامع به سازوکارهایی برای بازگرداندن نسل پخته به متن جامعه و بازتعریف سال‌های پختگی روی آورده‌اند.
در اروپا، نظریه‌ای با عنوان «پیری فعال» مطرح شده که می‌خواهد این سال‌ها را نه به‌عنوان ضعف، بلکه به‌عنوان مرحله‌ای پویا و مشارکت‌محور بازشناسی کند.
این نظریه بر سه اصل بنا شده: مشارکت اجتماعی، سلامت جسمی و روانی و امنیت اقتصادی.
هدف آن است که افراد بتوانند در اجتماع حضور مؤثر داشته باشند از فعالیت‌های داوطلبانه تا مراقبت‌های خانوادگی و آموزش غیررسمی.
حق انتخاب
پیری فعال در اصل پاسخی‌ست به آژیسم. تلاشی برای آن‌که افراد نه حذف شوند، نه تحسین افراطی، بلکه دیده شوند و انتخاب‌گر باقی بمانند. اما منتقدان هشدار داده‌اند که این نظریه نباید به فشار برای «جوان‌ماندن» تبدیل شود. پیری فعال باید به معنای «حق انتخاب» باشد نه «وظیفه‌ی مشارکت». خواسته‌های پنهان؛ صدایی که باید شنیده شود. افراد در سال‌های پختگی نمی‌خواهند بار اضافی باشند بلکه می‌خواهند در تصمیم‌گیری‌ها بمانند، نه صرفاً در خاطره‌ها. آنها می‌خواهند احترام ببینند، نه ترحم. آنها می‌خواهند زیبایی را زندگی کنند، نه صرفاً بقا را و می‌خواهند در متن مشارکت باشند، نه فقط در حاشیه‌ی روایت.
بازگرداندن حضور انسان‌ها به متن زندگی
نادیده‌گرفتن صاحبان تجربه، یعنی چشم‌پوشی از بخشی از ظرفیت فکری، اخلاقی و تاریخی جامعه.
آن‌چه از دست می‌رود، نه فقط خاطره‌ی زیسته، بلکه اعتماد عمومی، پیوند میان نسل‌ها و توان جمعی برای تصمیم‌گیری‌های سنجیده است.
پاسخ به آژیسم، نه حذف است و نه تحسین افراطی بلکه بازگرداندن حضور انسان‌ها به متن زندگی‌ست.