اگر اخیراً مصرف قهوه یا دیگر نوشیدنی‌های کافئین‌دار را کم کرده‌اید و احساس می‌کنید رؤیاهایتان پررنگ‌تر و عجیب‌تر شده‌اند، تنها نیستید. بسیاری از افراد می‌گویند فقط چند شب پس از کاهش کافئین، خواب‌هایشان واضح‌تر و قابل‌به‌یادسپاری‌تر می‌شود. گرچه شواهد قطعی علمی برای این پدیده کم است، اما توضیح‌های معقولی دربارهٔ چرایی آن وجود دارد.
کافئین با مهار اثر ماده‌ای به نام آدنوزین در مغز، ما را بیدار و هشیار نگه می‌دارد. آدنوزین در طول روز تجمع می‌یابد و شب‌ها به خواب‌آلودگی کمک می‌کند؛ خوابِ عمیق هم آن را پاک می‌کند تا روز بعد دوباره بالا برود. وقتی کافئین مصرف می‌کنیم، سیگنال آدنوزین کم‌اثر می‌شود و دیرتر خواب به سراغمان می‌آید؛ ضمن اینکه نیمه‌عمرِ سه تا شش‌ساعتهٔ کافئین باعث می‌شود تا ساعت‌ها در بدن بماند و به‌ویژه اگر عصرها مصرف شود، به‌خواب‌رفتن را سخت‌تر و خواب را تکه‌تکه کند.
به‌هم‌خوردن این چرخه می‌تواند کیفیتِ خواب‌های عمیقِ «بی‌حرکتِ چشم» را کاهش دهد و بیدارشدن‌های شبانه را بیشتر کند. بنابراین وقتی کافئین را کم می‌کنیم، بدن فرصت پیدا می‌کند جبران کند: مجموعِ زمان خواب افزایش می‌یابد و سهم بیشتری از «خوابِ با حرکتِ سریعِ چشم» تجربه می‌کنیم؛ همان مرحله‌ای که رؤیاها در آن پررنگ‌تر و داستانی‌تر هستند. خوابِ بهتر و زمانِ بیشتر در این مرحله هم احتمالِ رؤیا دیدن و هم احتمالِ به‌خاطرآوردنِ آن‌ها را بالا می‌برد.
با این حال، خواب و رؤیا پیچیده‌اند و تجربهٔ همه یکسان نیست؛ ممکن است این اثر فقط چند روز یا چند هفته دوام داشته باشد و برخی اصلاً چنین تغییری حس نکنند. جمع‌بندی اینکه رابطهٔ مستقیم و قطعی میان کاهش کافئین و رؤیاهای روشن ثابت نشده، اما ارتباطِ محتملی وجود دارد: کافئین بر خواب اثر می‌گذارد، خواب بر رؤیا دیدن اثر می‌گذارد؛ و وقتی کافئین کمتر شود، مغز فرصت بیشتری برای گذراندن زمان در «خوابِ با حرکتِ سریعِ چشم» پیدا می‌کند—فرصتی که می‌تواند به رؤیاهای روشن‌تر منجر شود.
قهوه به‌خاطر کافئینش می‌تواند خواب را مختل کند: زمانِ به‌خواب‌رفتن را طولانی‌تر می‌کند، خوابِ عمیق را کم می‌کند و بیدارشدن‌های شبانه را بیشتر. در افراد حساس، ضربان قلب سریع، لرزش دست، اضطراب و افزایش موقت فشار خون هم دیده می‌شود. مصرف نزدیکِ شب، احتمال کابوس و رؤیاهای آزاردهنده را بالا می‌برد و وابستگی خفیف ایجاد می‌کند؛ طوری‌که با قطع ناگهانی سردرد، خستگی و بدخلقی سراغ فرد می‌آید.
از نظر گوارشی، قهوه اسیدی است و در برخی‌ها سوزش معده، رفلاکس و تحریک روده را شدت می‌دهد. مصرف زیاد می‌تواند جذب کلسیم و آهن را کاهش دهد و در درازمدت به کاهش تراکم استخوانی (به‌ویژه در افراد کم‌مصرف لبنیات یا زنان یائسه) دامن بزند. در بارداری، کافئین زیاد با خطراتی برای جنین مرتبط دانسته می‌شود، بنابراین محدودیت لازم است. افزون بر این، شکر و افزودنی‌های قهوه‌های آماده، بارِ کالری و قند خون را بالا می‌برند و نوشیدن مداوم هم لکه‌گرفتن دندان‌ها را تسهیل می‌کند.