«سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شامگاه پنجشنبه ۵ تیرماه با حضور در برنامه «گفت‌وگوی ویژه خبری» به ارائه توضیحاتی درباره تحولات اخیر در حوزه سیاست خارجی پس از تجاوز رژیم صهیونیستی و ایالات متحده به ایران پرداخت.
وزیر خارجه در ابتدای این گفت‌وگوی خبری گفت: پیش از آمدن به اینجا، سری به آن ساختمان شیشه‌ای معروف زدم و خسارت‌های به‌وجودآمده را دیدم. راستش را بخواهید، احساس غرور و افتخار کردم به کارکنان صداوسیما که با وجود حمله به مقر اصلی این سازمان و آسیب‌هایی که به ظاهر آن را از کار انداخته بود، حتی برای یک دقیقه هم قطعی در هیچ‌یک از برنامه‌های شبکه‌های صداوسیما رخ نداد.
وی ادامه داد: این موضوع، خود به‌تنهایی مایه مباهات است و باید به کارکنان صداوسیما افتخار کرد. برخی از آن‌ها به‌صورت برجسته‌تر معرفی شدند و شایستگی این تقدیر را داشتند، اما بسیاری دیگر نیز در پشت صحنه تلاش کردند. به نظرم آنچه در صداوسیما رخ داد، نمونه‌ای از اتفاقات این ۱۲ روز بود. صداوسیما در برابر همه حملات مقاومت کرد و اجازه نداد برنامه‌هایش متوقف شود.
عراقچی با اشاره به اینکه این اتفاق در مقیاس بزرگ‌تر در سراسر کشور نیز رخ داد، افزود: حملات مختلفی به نقاط گوناگون صورت گرفت، ترورهایی انجام شد، افراد مهمی را از دست دادیم و تأسیسات مهمی مورد اصابت قرار گرفت. در نهایت، فضای جنگی بسیار سختی ایجاد شد، اما کشور نه شکست خورد و نه تسلیم شد. همان‌طور که امروز مقام معظم رهبری فرمودند، ایران با واژه تسلیم بیگانه است. این واژه در قاموس ادبیات سیاسی و اجتماعی ما جایی ندارد و این حقیقت در این ۱۲ روز به اثبات رسید.
وزیر امور خارجه گفت: یک ابرقدرت دارای سلاح هسته‌ای و رژیم دارای سلاح هسته‌ای با کمک دو کشور دیگر سلاح هسته‌ای و همه اروپایی‌هایی بسیج شدند و برای شکستن و تسلیم جمهوری اسلامی ایران و مردم کمک کردند. تا به یک مبارزه تقریبا ۵۰ ساله علیه سلطه‌گری آمریکا پایان دهند اما موفق نشدند. این ایستادگی واقعا جای تبریک دارد، این یک مقطع در تاریخ ایران خواهد ماند به عنوان مقاومت یکپارچه مردم ایران. در این مقطع گروه‌های مختلف فکری و سیاسی و قومیت‌ها ملاک نبود و همه یکپارچه در دفاع از کشور و مقاومت علیه هجمه صورت گرفته، شرکت داشتند و شکست ناپذیری ایران و ایرانیان را به دنیا ثابت کردند و مقاومت ما را نشان دادند.
عراقچی در ادامه افزود: یک تجربه بسیار مهمی را داشتیم. برای اینکه ایران را از حق خود محروم کنند سال‌هاست مقاومت می‌کنیم و انواع فشارهای و تحریم‌ها و فشار حداکثری در دوره اول و دوم اعمال شد. همه تهدیدها و ترفندها را به کار بردند و در این مذاکرات سعی کردند ما را تطمیع کنند و وقتی دیدند نشد به جنگ روی آوردند. برای اینکه مردم ایران را از حق خود محروم کنند از هر ابزاری استفاده کردند.
وزیر خارجه در ادامه این گفت‌وگوی خبری خاطرنشان کرد: پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری، دوره جدیدی از سیاست فشار حداکثری علیه ایران آغاز شد. همان‌طور که به خاطر دارید، او با امضای یادداشت ریاست‌جمهوری، دستوراتی برای تشدید فشارها بر ایران صادر کرد و تهدیدهایی را مطرح نمود.
وی ادامه داد: ترامپ سپس، با وجود این تهدیدها، درخواست مذاکره داد و نامه‌ای در این خصوص نوشت که پیش‌تر درباره آن توضیح داده‌ام. این نامه ترکیبی از تهدید و پیشنهاد دیپلماتیک بود. در آن مقطع، ما با یک دوراهی دشوار روبه‌رو بودیم که اگر تحت این فشارها به مذاکره تن می‌دادیم، مذاکره‌ای واقعی شکل نمی‌گرفت؛ اما اگر مذاکره را رد می‌کردیم، در افکار عمومی متهم به مخالفت با دیپلماسی و راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز می‌شدیم.
وزیر خارجه با اشاره به اینکه سیاست اتخاذشده در آن زمان، سیاستی دقیق، حساب‌شده و هوشمندانه بود. ما اعلام کردیم که با دیپلماسی و مذاکره مخالف نیستیم، اما در زمینی که طرف مقابل تعریف کرده بازی نمی‌کنیم. به‌جای مذاکره مستقیم، مذاکره غیرمستقیم را پیشنهاد دادیم و شرایط مذاکره را به نفع خود تغییر دادیم. با این رویکرد، وارد مذاکراتی شدیم که قواعد آن را خودمان تعیین کرده بودیم. نشانه موفقیت این سیاست آن بود که دولت آمریکا حدود دو هفته طول کشید تا پیشنهاد ما برای مذاکره غیرمستقیم را بپذیرد. به عبارت دیگر، دوراهی که آن‌ها قصد داشتند ما را در آن قرار دهند، ما آن‌ها را در آن قرار دادیم و آن‌ها ناچار شدند در چارچوب پیشنهادی ما وارد مذاکره شوند.
وی ادامه داد: در مذاکرات، آن‌ها خواسته‌های خود را با زبانی دیگر مطرح کردند، اما ما همان‌گونه که در برابر تهدیدها مقاومت کرده بودیم، در مذاکرات نیز از حقوق ملت ایران قاطعانه دفاع کردیم. طبیعی است مردمی که در برابر تحریم‌ها و فشارها مقاومت کرده‌اند، برای حفظ حقوق خود در صحنه مذاکره نیز از آن‌ها دست نکشند. وقتی طرف مقابل ناامید شد که از طریق مذاکره به اهداف خود برسد، مسیر دیگری را برگزید. دست رژیم جعلی و جنایتکار صهیونیستی را باز گذاشتند تا حملاتی را انجام دهد. ما در تمامی مکاتبات و اظهارات خود این اقدام را خیانت به دیپلماسی و مذاکره توصیف کردیم.
وی با تاکید بر اینکه خوشحالیم که این مسیر را طی کردیم، افزود: زیرا با جهانیان اتمام حجت کردیم که ایران از هیچ تلاشی برای یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز فروگذار نکرده است. اگر این مسیر مذاکره را امتحان نکرده بودیم، شاید این پرسش مطرح می‌شد که چرا مذاکره نکردید و شاید این اتفاقات رخ نمی‌داد. اما اکنون کاملاً روشن است که ما دیپلماسی و مذاکره را آزمودیم و این طرف مقابل بود که مسیر مذاکره را به مسیر جنگ تبدیل کرد.
وزیر خارجه ادامه داد: یکی از دلایل همبستگی بی‌نظیر مردم ایران در این دوره، صداقتی است که در عملکرد دولت خود مشاهده کردند. آن‌ها دیدند که دولت هر راه ممکنی را برای رسیدن به راه‌حل مسالمت‌آمیز امتحان کرده، از مذاکره فرار نکرده و در عین حال، حقوق ملت را با قاطعیت حفظ کرده است. این طرف مقابل بود که مسیر مذاکره را به مسیر جنگ تبدیل کرد.
عراقچی گفت: ما به دنیا ثابت کردیم و به مردم خود هم نشان دادیم که صداقت داریم. این مسیر انتخاب شد و مشخص گردید که نیت آن‌ها چیز دیگری‌ست و اینجا بود که مقاومت معنا پیدا کرد؛ وگرنه ممکن بود حتی در مسیر مقاومت نیز سستی‌هایی به‌وجود بیاید. مثلاً اینکه چرا این راه را انتخاب نکردیم؟ چرا آن راه دیگر را امتحان نکردیم؟
وی با اشاره به اینکه در این مسیر مقاومت، وقتی جنگ شروع شد، سیاست خارجی کشور نیز در راستای همین مقاومت قرار گرفت، گفت: ما هماهنگی کاملی بین میدان و دیپلماسی داشتیم. در همان زمان که نیروهای مسلح ما مشغول دفاع از کشور و واکنش به حملات دشمن بودند تا بازدارندگی نظامی ایجاد و دشمن را مجبور به توقف جنگ کنند، سیاست خارجی نیز در همان جهت، در صحنه بین‌المللی حرکت می‌کرد؛ با هدف رساندن صدای حقانیت مردم ایران به مجامع بین‌المللی، کشورهای مختلف، و افکار عمومی جهان.
وزیر خارجه با تاکید بر اینکه ما از این جهت دست برتر را در همه گفت‌وگوهای دیپلماتیک داشتیم. یعنی هیچ وزیر خارجه‌ای نبود که من با او صحبت کرده باشم و در نهایت حق را به ما ندهد یا حداقل سکوت نکند. اروپایی‌ها واقعاً حرفی برای گفتن نداشتیم. آن‌ها به ما زنگ می‌زدند و می‌گفتند، جنگ را متوقف کنید و به دیپلماسی بازگردید، و من می‌گفتم «یعنی چه؟ ما که وسط دیپلماسی بودیم!» آن‌ها بودند که جنگ را آغاز کردند.
عراقچی افزود: تقریباً از همان روز اول و دوم جنگ، تماس‌هایی از کشورهای اروپایی آغاز شد. آن‌ها درخواست داشتند که ما خویشتنداری کنیم و به دیپلماسی بازگردیم. اما ما گفتیم موضع‌مان کاملاً روشن است؛ ما در میانه دیپلماسی بودیم.
وزیر خارجه خاطر نشان کرد: یک‌سری کشورها بودند که مشخص بود هدف آن‌ها حمایت از رژیم صهیونیستی است و در واقع می‌خواستند ما را وادار کنند که از خود دفاع نکنیم. یک‌سری کشورهای دیگر هم هستند که در سطح بین‌المللی، به‌طور سنتی همیشه بر دیپلماسی اصرار دارند. ما این را حمل بر حسن نیت می‌کنیم، ولی واقعیت این است که وقتی دو کشور وارد درگیری و جنگ می‌شوند، کشورهای دیگر معمولاً توصیه به خویشتنداری، توقف جنگ، آتش‌بس، و بازگشت به دیپلماسی می‌کنند.
وی افزود:در مورد ما، این منطق اصلاً کارایی نداشت؛ چون منطق ما روشن بود. ما مشغول مذاکره بودیم و طرف مقابل، یک تهاجم کاملاً غیرمنطقی، بدون هیچ دلیل و مشروعیتی را آغاز کرده بود. ما گفتیم این تهاجم باید بدون هیچ پیش‌شرطی متوقف شود تا دوباره راه برای دیپلماسی باز شود.
رئیس دستگاه دیپلماسی با تاکید بر اینکه در این دوره، شاهد حمایت بی‌سابقه‌ای از سوی کشورهای منطقه بودیم که برخلاف رفتارهای گذشته‌شان، این بار قاطعانه از جمهوری اسلامی ایران حمایت کردند، خاطرنشان کرد: ۵۷ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی در قطع‌نامه‌ای که روز یکشنبه گذشته صادر شد، حملات رژیم صهیونیستی را به شدت محکوم کرده و با عباراتی محکم و بی‌نظیر، همبستگی خود را با مردم ایران اعلام نمودند. این قطع‌نامه، به‌ویژه از این جهت قابل توجه است که در روز دوم اجلاس وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی، به دلیل حمله آمریکا به ایران، در آخرین لحظه دو بند به آن اضافه شد که صراحتاً اقدامات آمریکا را نیز محکوم کرد.
وی ادامه داد: علاوه بر این، شورای همکاری خلیج فارس از همان ابتدا بیانیه‌ای در محکومیت این حملات صادر کرد. سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس نیز به همین ترتیب عمل کردند. این حمایت‌ها نشان‌دهنده ورود ما به یک عرصه جهانی برای اثبات حقانیت مردم ایران، مواضع و اصولمان و جلب حمایت بین‌المللی بود. به تعبیر دیپلماتیک، ما موفق شدیم در این «یارگیری» بین‌المللی به دستاوردهای قابل توجهی برسیم.
عراقچی افزود: هیچ صحنه‌ای نبود که منطق ما مورد پذیرش قرار نگیرد یا دست‌کم با سکوت مخالفان مواجه نشود. در گفت‌وگو با وزرای خارجه کشورهای مختلف، هیچ‌کدام نتوانستند در برابر استدلال‌های ما پاسخی داشته باشند یا از موضع ما حمایت نکنند. این اتفاقات به تقویت گفتمان مقاومت کمک کرد. این ۱۲ روز به عنوان نمادی از مقاومت یک ملت در برابر ائتلافی از قدرت‌هایی که پشت رژیم صهیونیستی ایستاده بودند، در تاریخ ثبت خواهد شد.
وزیر امور خارجه درباره دلایل ملاحظه‌ای که در استفاده از واژه آتش‌بس وجود داشت، گفت: ما سیاستی داشتیم که به تصویب مراجع تصمیم‌گیر نظام رسیده بود. آن سیاست این بود که اگر دشمن بدون پیش‌شرط متوقف شود و حملاتش را متوقف کند، جمهوری اسلامی ایران نیز واکنش‌های خود را خاتمه خواهد داد. علت آن هم روشن است، به ما تهاجم شده بود و ما در حال دفاع از خود بودیم. وقتی این تهاجم متوقف شود، دفاع هم طبیعتاً تا حدی موضوعیت خود را از دست می‌دهد.
وی ادامه داد: وقتی که آن‌ها حدود ساعت یک بامداد روز سه‌شنبه بود این موضوع را اعلام کردند. من در حال بازگشت به تهران از مسیر زمینی بودم. برای اجلاس وزرای خارجه کشورهای اسلامی رفته بودم، و از آنجا به مسکو سفر کردم و دیداری با رئیس‌جمهور روسیه داشتم، سپس از مسکو پرواز کردیم به عشق‌آباد و از عشق‌آباد، به‌صورت زمینی به تهران بازگشتیم. در همین مسیر زمینی بود که پیام طرف مقابل به ما منتقل شد که اعلام آمادگی کردند که از ساعت ۴ صبح به وقت تهران، حملات خود را متوقف کنند و اگر ایران هم حملات را متوقف کند، دیگر ادامه نخواهند داد.
عراقچی خاطرنشان کرد: این همان شرطی بود که ما گذاشته بودیم و اکنون محقق شده بود، بدون اینکه آن‌ها هیچ پیش‌شرطی بگذارند، این درخواست را مطرح کردند. من هم در همین فاصله با نهادهای مربوطه که باید هماهنگی می‌شد، هماهنگی‌های لازم را انجام دادم. نهایتاً ما به طرف مقابل اعلام کردیم.
وی ادامه داد: در توییتی هم که منتشر کردم، آمده بود که ما آتش‌بس را قبول نداریم؛ چون آتش‌بس محصول یک مذاکره است یا نتیجه توافق دو طرف برای توقف عملیات، پس از گفت‌وگو و مذاکره است. ما هیچ آتش‌بس یا توقف عملیات به‌معنای توافق‌شده را قبول نداریم. اما اگر رژیم صهیونیستی حملات خود را ادامه ندهد، ما هم قصدی برای ادامه دادن نداریم. یعنی در حقیقت، آنچه که ما پذیرفتیم، همین بود. تصمیمات بعدی هم متعاقباً گرفته خواهد شد.
رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: در آن لحظه، من اخبار را لحظه‌به‌لحظه دنبال می‌کردم و می‌دیدم که برخی روایت‌ها دارد ساخته می‌شود؛ مثلاً اینکه ایران و رژیم صهیونیستی مذاکره کرده‌اند، یا هر دو طرف با آمریکا مذاکره کرده‌اند، یا اینکه آمریکا میانجی‌گری کرده است. در حالی‌که هیچ‌کدام از این‌ها صحت نداشت. رژیم صهیونیستی، از سر استیصال به این نقطه رسید که تهاجم را متوقف کند، و ما هم، بر اساس ابلاغیه‌هایی که وجود داشت، وقتی آن‌ها متوقف کردند، ما نیز ادامه ندادیم.
عراقچی در ادامه خاطرنشان کرد: رئیس‌جمهور آمریکا به‌گونه‌ای است که گاهی ساعت به ساعت اظهارات متفاوتی بیان می‌کند. این موضوع شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما واقعیتی است که وجود دارد. ممکن است در یک روز شاهد چندین توییت یا مصاحبه متناقض از او باشیم. در آن مقطع، زمانی که روایتی از سوی طرف مقابل مطرح می‌شد مبنی بر اینکه وساطتی یا مذاکره‌ای صورت گرفته و ایران درخواست‌کننده بوده، من همان لحظه با توییتی که ساعت ۴ صبح منتشر کردم، تلاش کردم این روایت را خنثی کنم و حقیقت را روشن سازم.
وی ادامه داد: در آن توییت تأکید کردم که چنین چیزی صحت ندارد؛ هیچ پیش‌شرطی وجود نداشته و ما هیچ درخواستی مطرح نکرده بودیم. این رژیم صهیونیستی بود که خواستار توقف عملیات شد. جمهوری اسلامی ایران نیز، بر اساس سیاست‌های از پیش تعیین‌شده، اعلام کرد که اگر حملات ادامه پیدا نکند، ما نیز قصدی برای ادامه نداریم. در نتیجه، عملیات متوقف شد.
عراقچی افزود: اما نکته‌ای که وجود دارد این است که چرا بین ساعت ۴ صبح تا ۷:۳۰ صبح این موضوع تغییر کرد؟ ظاهراً یک سوءتفاهم یا اختلاف نظر در این بازه زمانی به وجود آمد که باعث شد عملیات تا ساعت ۷:۳۰ صبح ادامه یابد. البته باید بگویم که آن‌ها عملیات خود را در ساعت ۴ صبح به وقت تهران متوقف کردند، اما نیروهای مسلح ما تا ساعت ۷ صبح (۴ صبح به وقت گرینویچ) ادامه دادند. ضربات نهایی ما بسیار مؤثر و تعیین‌کننده بود و تمام ضربات آخر توسط نیروهای مسلح ما وارد شد. از ساعت ۷:۳۰ صبح (۴ صبح به وقت گرینویچ)، نیروهای ما نیز عملیات را متوقف کردند و پس از آن، آنچه اکنون به‌عنوان آتش‌بس شناخته می‌شود، برقرار شد و ادامه یافت.
عباس عراقچی در این مصاحبه گفت: میزان خسارات به تأسیسات هسته‌ای ایران زیاد و جدی است. او همچنین ادامه داد: مصوبه مجلس درباره آژانس تمام روزنه‌ها برای همکاری را نمی‌بندد.