سقوط آزاد ریال در گذر زمان

گروه اقتصاد- دلار پول قالب در مبادلات بین‌المللی است. کشورهایی که اقتصاد باثبات و دارای تولید ناخالص داخلی بالا هستند درآمد سرانه‌شان و همچنین ارزش پول ملی‌شان در برابر دلار ثابت یا نوسان آن اندک است. مثل ریال عربستان که دهه هاست یک دلار برابر با بیش از 3 ریال عربستان معامله می‌شود. ارزش ریال ایران پیش از انقلاب و تا سه دهه پس‌از انقلاب در برابر دلار نسبتاً بالا بود؛ اما وقوع جنگ بین ایران و عراق، گرفتن سفارت آمریکا توسط دانشجویان خط امام (13 آبان 1358)، تداوم تنش بین ایران و آمریکا و اروپا از یک‌سو و تنش فزاینده بین ایران و اسرائیل از سوی دیگر وضع تحریم توسط امریکا و اروپا علیه ایران ریال ایران را در سراشیبی قرار داده است، به‌گونه‌ای که ارزش دلار در برابر ریال از 7 تومان نزدیک به 90 هزار تومان رسیده است. گزارش پیش رو به نوسان قیمت ریال در برابر دلار در 4 دهه گذشته می‌پردازد.

• *قیمت دلار در دولت موقت 14 تومان
• *سال اول: دولت میرحسین موسوی: قیمت دلار 27 تومان، سال هشتم 120 تومان
• *سال دوم دولت هاشمی رفسنجانی: قیمت دلار 120 تومان، سال هشتم 478 تومان
• *سال اول دولت خاتمی: قیمت دلار 478 تومان، سال هشتم 904 تومان
• *سال اول دولت احمدی‌نژاد: قیمت دلار 904 تومان، سال هشتم 3600 تومان
• *سال اول دولت روحانی: قیمت دلار 3600 تومان، سال هشتم 24995 تومان
• *سال اول دولت رئیسی: قیمت دلار 24995 تومان سال دوم 40000 تومان

مذاکره

کارشناسان و اقتصاددانان در ارتباط با افزایش نرخ ارز به‌ویژه دلار دلایل زیادی را بر می‌شمرند. از تورم گرفته تا سوداگری در بازار ارز دلایلی هستند که اقتصاددانان معتقدند ریشه افزایش قیمت دلار محسوب می‌شود؛ اما مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ ارز کاهش عرضه آن در بازار است. مسئولان همواره بر ذخایر مناسب ارزی در کشور تأکید داشته‌اند. تا زمانی که علیه ایران تحریم باشند ثبات در بازار ارز ممکن نیست. مرور رویدادها و حوادث نشان می‌دهد که هرگاه تنش بین ایران و غرب علی‌الخصوص آمریکا بالاگرفته بازار داخلی نسبت به آن واکنش منفی نشان داده است. رابطه ایران در دولت‌های موسوی، هاشمی رفسنجانی و خاتمی و دولت اول روحانی با غرب خصمانه نبود به همین دلیل قیمت دلار در این دولت‌ها نسبت به دولت‌های احمدی‌نژاد و دولت دوازدهم روحانی و دولت سیزدهم رئیسی پایین‌تر بود.

شگفت آنکه: در سه دهه گذشته نرخ دلار در بازار غیررسمی همواره روند صعودی را طی کرده، به‌طوری‌که نرخ دلار آزاد از ۱۰ تومان در سال ۵۷ به بیش از 80 هزار تومان در حال حاضر رسیده است.

*روند افزایشی قیمت دلار

قیمت دلار در بازار غیررسمی * سال 1357، 10 تومان، * سال ۵۸، ۱۴ تومان، * سال ۵۹، ۲۰ تومان، * سال ۶۰، ۲۷ تومان، * سال ۶۱، ۳۵ تومان * سال ۶۲، ۴۵ تومان *سال ۶۳، ۵۸ تومان، * سال 64، ۶۱ تومان، *سال 65 ۷۴ تومان،*سال 66، ۹۹ تومان *سال 67، ۹۶ تومان * سال ۶۸ با ادامه روند صعودی قیمت ارز و سه‌رقمی شدن آن به ۱۲۰ تومان افزایش یافت. این افزایش قیمت باعث شد تا نرخ دلار در بازار آزاد به ۱۴۱ تومان در سال ۶۹ برسد. سال ۷۰ نرخ دلار با حدود یک تومان افزایش به ۱۴۲ تومان رسید.

*دلار آزاد سال ۷۱، ۱۴۹ تومان، *سال ۷۲، ۱۸۰ تومان * سال ۷۳، ۲۶۳ تومان روند صعودی قیمت دلار ادامه یافت و سال ۷۴ نرخ دلار طی یک سال به ۴۰۳ تومان رسید.

*نرخ فروش دلار در بازار غیررسمی سال ۷۵ روند افزایشی داشت و به ۴۴۴ تومان افزایش یافت، *نرخ دلار در سال ۷۶ سال اول شروع به کار دولت خاتمی به ۴۷۸ تومان رسید، *سال ۷۷، ۶۴۶ تومان صعود کرد. *قیمت دلار آزاد در سال ۷۸ از نرخ ۶۴۶ تومان سال ۷۷ به ۸۶۳ تومان افزایش یافت*نرخ دلار سال ۷۹ برای اولین بار روند نزولی را تجربه کرد و به ۸۱۳ تومان رسید، روند نزولی دو سال پس‌ازآن نیز ادامه یافت و در سال ۸۰ و ۸۱ نرخ دلار ۷۹۲ تومان و ۷۹۹ تومان شد.

*نمودار قیمت دلار در یک دهه

بر اساس جدول قیمت دلار در طول ۱۰ سال، در سال ۹۰ نرخ غیررسمی ارز که در پایان سال ۱۳۸۹ معادل ۱۰۳۳ تومان بود، در پایان اسفند ۹۰، ۱۸۹۲ تومان رسید. یعنی قیمت دلار سال ۹۰ و نرخ ارز غیررسمی، آن نسبت به سال 89، ۸۳ درصد افزایش یافت. سال ۹۱ نرخ ارز از ۱۸۰۰ تومان در تیرماه به ۲۳۰۰ تومان افزایش یافت و در مهرماه ۱۳۹۱ به ۳۱۸۲ تومان رسید.

*سال ۱۳۹۱ دامنه نوسانات نرخ ارز بالابود و ارزش دلار به ۴۰۰۰ تومان رسید. اما پس‌ازآن زمان کاهش یافت و در سال 92 به ۳۰۰۰ تا ۳۱۰۰ تومان رسید. فروردین ۹۳ نرخ ارز ۳۰۹۹ تومان بود؛ اما در پایان آذر همان سال این رقم از ۳۵۰۰ تومان فراتر رفت.

*نمودار قیمت دلار در سال 1۴۰۱

دلار ابتدای سال ۱۴۰۱ را با نرخ ۲۷ هزار تومان آغاز کرد نرخ آن؛ اما اواسط آبان، کانال ۳۳ هزار تومان رسید. بنابراین روند افزایشی قیمت دلار همان‌طور که آورده شد نشان می‌دهد وابستگی به تحولات سیاسی دارد. صلح و ثبات در تعاملات سیاسی می‌تواند در ثبات بازار ارز قیمت دلار در روز 31 مرداد امسال که دولت چهار دهه به‌طور رسمی کارش را شروع کرد حدود 58 هزار تومان بود؛ اما ترور اسماعیل هنیه رهبر سیاسی حماس 12 ساعت بعد از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور یه حالت شبه جنگ بین ایران و اسرائیل برقرار کرد؛ البته هر دو کشور دو بار به یکدیگر حمله نظامی هم کردند سطح تنش بالا رفت و تأثیرش را بر بازار و قیمت سکه گذاشت، به‌گونه‌ای قیمت دلار در روزهای گذشته در بازار غیررسمی به مرز 90 هزار تومان نزدیک شد و قیمت سکه هم 73 میلیون تومان شد.

واقعیت این است که اقتصاد کشور تحت تأثیر رابطه تنش آلود با غرب به‌ویژه ایالات‌متحده آمریکا و حالت شبه جنگ با اسرائیل قرارگرفته و اقتصاد «دلاریزه شده» است. وقتی اقتصاد «دلاریزه» می‌شود قیمت دیگر کالاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بازار دچار التهاب می‌شود و قیمت‌ها بالا می‌روند و قدرت خرید حقوق‌بگیران و فرودستان سقوط می‌کند. مهم‌تر اینکه اقتصاد دلاریزه ارزش پول ملی را هدف قرار می‌دهد و از ارزشش می‌کاهد.

واقعیت این است که در طول 46 سال گذشته «ارزش ریال» در برابر «دلار» بیش از 10 هزار کاهش‌یافته است وزندگی مردم را تحت تأثیر قرار داده و بی‌ثباتی ریال باعث شده تا افراد پول‌های خود را به‌جای سرمایه‌گذاری در بخش تولید یا تجارت به خرید سکه و طلا روی‌آورند.