چه زمانی که روسیه تحت حاکمیت پادشاهی تزار بود و چه پس از انقلاب بولشویکی در اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل حزب کمونیست شوروی، باز هم شیوه برخورد با ایران همان سیاست های مداخله جویانه و تأمین و حفظ منافع انحصاری روس‌ها بود.
بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، کشور فدراتیو روسیه نیز همان سیاست های گذشته را دنبال کرد. اگر وقایع میان ایران و روسیه را مرور کنیم، می‌بینیم در موارد بسیاری نگاه روسیه به ایران همان نگاه دو قرن پیش است.
اشغال نظامی اراضی ایران در دوران قاجار و سلب مالکیت ایران بر سرزمین های شمالی کشور، بخش آشکاری از سیاست های اشغالگرانه روس‌ها در قبال ایران بود.
مانع اصلاحات اقتصادی
نمونه شگفت انگیزی از دخالت های خلاف قواعد بین‌المللی روسیه بر سرنوشت ایران، در ماجرای نظم بخشی به سیستم مالیاتی و گمرکی ایران و در دوران احمد شاه قاجار رخ داده بود. با درخواست مجلس قانون گذاری ایران و تعدادی از کارگزاران دلسوز و میهن پرست ایران، مستشاری آمریکایی به نام مورگان شوستر به ایران آمد و مدتی به عنوان مسئول نظم بخشی به امور مالیاتی و گمرکی ایران مشغول به کار و تعلیم شد. در آن دوره نظم و انضباط قابل توجهی در امور مالیاتی و گمرکی ایران ایجاد شد. از قاچاق کالا جلوگیری شد و دست دولت روسیه و انگلیس از قاچاق کالا از ایران کوتاه شد. دولت روسیه با رفتاری قلدر معابانه و با تهدید نظامی ایران از ادامه فعالیت شوستر در ایران جلوگیری کرد. روسیه ایران را مجبور به اخراج شوستر و برچیدن نظم و انضباط مالیاتی و گمرکی کرد. امری که به نفع ملت ایران و در راستای منافع ملی بود با دخالت و تهدید روس‌ها متوقف شد چون روسیه ایران را به حمله و تعرض ارتش اش تهدید کرده بود.
اشغال شمال ایران
در جنگ جهانی دوم، جنوب ایران در اشغال انگلیسی‌ها و بخش شمالی کشور تا استان قزوین کنونی در اختیار ارتش سرخ شوروی بود، با پایان جنگ و تخلیه جنوب ایران توسط انگلیسی ها، شوروی همچنان شمال کشور را در اشغال خود داشت و کالاها و مایحتاج ضروری مردم منطقه را به یغما می‌بردند. هنوز هم خاطرات تلخی از تعرض، تجاوز، جنایت، قتل و غارت مردم استان های شمالغرب کشور توسط سربازاران روس در حافظه نسلی مردم آن مناطق باقی مانده است.
روس‌ها به این مقدار کفایت نکرد و پس از آن ماجرای خودمختاری آذربایجان ایران و غائله پیشه وری را به راه انداختند. روسیه با حمایت از حزب توده و فرقه دموکرات آذربایجان و با هدایت سید جعفر پیشه وری در صدد تجزیه ایران برآمد. این توطئه در ادامه سیاست اشغالگرانه روس‌ها در دوران قاجار بود که خوشبختانه اینبار با تلاش های دولت وقت ناکام ماند.
پس از پیروزی انقلاب نیز دولت روسیه به ظاهر در توافق با ایران بود، اما نماینده روسیه در شورای امنیت سازمان ملل در رابطه با فعالیت هسته‌ای علیه ایران رأی می‌داد.
کمک به عراق علیه ایران
کمک های گسترده اتحاد جماهیر شوروی به دولت عراق در دوران جنگ میان ایران و عراق بر هیچ کس پوشیده نیست. این همکاری در حالی بود که روس‌ها طی جنگ 8 ساله کمترین حمایتی از ایران نداشتند.
در مورد قرارداد احداث و تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر که دولت روسیه در مراحل مختلفی میلیارد‌ها دلار از ایران گرفته بود، هنوز هم به مرحله بهره برداری نرسیده‌ایم و مشخص نیست بازی روس‌ها با ایران در مورد این نیروگاه چیست و آیا نیروگاه اتمی بوشهر قابل بهره برداری خواهد بود یا خیر؟!
حمایت از ادعای امارات بر جزایر سه گانه
یکی از اقدامات روس‌ها در دشمنی با ایران تأیید مالکیت امارات متحده عربی بر جزایر ایران در مجامع بین‌المللی است. این رفتار را می‌توان در ادامه سیاست های تجاوزکارانه روس‌ها در قبال ایران تعریف کرد.
اگر کارنامه همسایگی ایران و روسیه را مرور کنیم، به دو قرن دشمنی روس‌ها با ایران، اقداماتی تجاوزکارانه و رفتاری غیر قابل تحمل از دولت های روس می‌رسیم. از این منظر موضع گیری روسیه در ماجرای کریدور زنگه زور و حمایت روس‌ها از جابه‌جایی مالکیت اراضی ارمنستان به نفع آذربایجان و همچنین نتیجه این پروژه که قطع دسترسی ایران به ارمنستان و مسیر ترانزیتی به اروپاست، موضوع عجیبی به نظر نمی‌رسد!
ضربه های تازه
نفعی که روسیه از دشمنی با ایران می‌برد، قابل اثبات است. روسیه علاوه بر بازی با برگ ایران در مجامع سیاسی بین‌الملل، در دوره اخیر با تشکیل مثلث پوتین، اردوغان و نتانیاهو در خاک آذربایجان طرحی را در مناطق شمالغربی ایران اجرا می‌کند.
تهدیدات رئیس‌جمهور آذربایجان و ادبیات متفاوتی که علی اف در قبال ایران دارد، بدون پشتوانه نیست. روسیه در بازی جدید قفقاز نیز در کنار ایران نیست و به نفع آذربایجان مهره می‌چیند.
در چنین شرایطی این نگرانی وجود دارد که سیاست های انفعالی و حرکت ضعیف دستگاه دیپلماسی ایران در ادامه منجر به عملی شدن تهدید های باکو و اجرای اغراض روسیه در قبال ایران شود که حداقل ضرر برای ایران، محرومیت از دسترسی و بهره برداری از جاده ترانزیتی به اروپا است.