توکلی - محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی که در رأس هیئتی پارلمانی به منظور حضور در نشست روسای مجالس بریکس به کشور روسیه سفر کرده بود، عصر دیروز به کشورمان بازگشت. گفتنی است، رئیس قوه مقننه در این سفر ضمن سخنرانی در مجمع پارلمانی بریکس و اجلاس بریکس‌پی در دیدارهای دوجانبه با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و همتایان خود از مجالس کشورهای روسیه، اتیوپی، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و تاجیکستان و رئیس شورای فدراسیون روسیه پیرامون اهمیت توسعه روابط تجاری دو جانبه و چندجانبه و استفاده از ظرفیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در بریکس و شانگهای گفت‌وگو و رایزنی کرد.
این اولین حضور یک مقام عالی رتبه ایران در مجامع عمومی بریکس پس از عضویت قطعی کشورمان در این سازمان مهم بود.در این اجلاس به جز روسای مجالس کشورهای روسیه، هند، چین، مصر، ایران و اتیوپی و نواب رئیس مجالس برزیل و امارات، روسای مجالس کشورهای آذربایجان، ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان و بلاروس و تانزانیا و نایب رئیس مجلس ارمنستان به عنوان دوستان بریکس با دعوت روسیه در این مجمع حضور یافته بودند. واقعیت این است که دولت سیزدهم در راستای سیاست خارجی جامع، متوازن و مبتنی بر همگرایی و همچنین نگاه به شرق، توسعه روابط و تعامل با کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای را در دستور کار خود قرار داد.
در همین چارچوب عضویت ایران در یکی از اقدامات مهم و ماندگار دولت شهید رئیسی تسریع در روند عضویت ایران در سازمان مهم بریکس بود. امری که محقق شد و کشورمان در نهایت شهریورماه سال گذشته به عضویت رسمی این سازمان مهم بین‌المللی در آمد. حالا و پس از گذشت چند ماه از عضویت رسمی کشورمان در این سازمان، رئیس مجلس کشورمان در نشست روسای مجالش عضو بریکس حضور پیدا کرد. حضور قالیباف در سرزمین تزار‌ها از اظهاراتش پیراموت تعامل بیشتر اعضا و رفتن به سمت و سوی دلار زدایی گرفته تا گفت‌وگوی صمیمانه و پر طول و تفصیلش با پوتین و این که خودش خلبانی پرواز تهران – سن پترزبورگ را به عهده داشته همه و همه متن و حاشیه های جالبی را به ثبت رسانید.
بریکس چیست و چه اهمیتی دارد؟
در همین ابتدا و پیش از این که به جزئیات سفر قالیباف به سرزمین تزار‌ها بپردازیم، باید چند خطی درباره بریکس و اهمیت این سازمان بین‌المللی سخن بگوییم. بریکس یک ائتلاف فراقاره‌ای به شمار می‌آید که ساختاربندی جدیدی را برای اقتصاد و سیاست جهانی فراهم کرده است.برای نخستین بار وزیران خارجه چین، هند، برزیل و روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ با هم دیدار کردند و اولین اجلاس رسمی سران این کشورها در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد.
سال ۲۰۱۰ آفریقای‌جنوبی هم به این شورای تجاری پیوست و نشست سران آن هر سال در یکی از کشورهای عضو برگزار شده است.اعضای بریکس شورای تجاری پنج کشوری است که در ابتدای قرن با سریع‌ترین رشد، اقتصادهای «نوظهور» بودند و اکنون دست کم یکی از آنها یعنی چین را باید قدرت اقتصادی تثبیت شده دانست تا نوظهور.درحال حاضر دو کشور عضو بریکس، عضویت دائم شورای امنیت را داشته و سه کشور دیگر داعیه عضویت دایم در شورای امنیت و اصلاح ساختارهای سیاسی و مالی جهانی را دارند.
آمریکا یکی از مخالفان اجلاس بریکس به شمار می‌آید و همواره کوشیده است با همراهی متحدان غربی خود روند جهانی شدن سایر کشورهای درحال توسعه را به چالش بکشاند. اکنون اگرچه بیش از ۱۷ سال از تأسیس این بلوک اقتصادی می‌گذرد، ولی روابط اعضا با کشورهای غربی و آمریکا روبه‌رونق نگذاشته و پنج قدرت بازار نوظهور غیرغربی آن کوشیده‌اند تا روابط خود را افزایش دهند. یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت گروه بریکس که ظرفیت بالایی برای تأثیرگذاری بر اقتصاد جهانی دارد، رشد پرشتاب اقتصادی و نفوذ آن در امور جهانی است که به واسطه دارا بودن نیمی از جمعیت جهان و بین ۲۵ تا ۲۸ درصد از ظرفیت اقتصاد جهانی و همچنین منابع انسانی و طبیعی غنی حاصل آمده است؛ به باور کارشناسان این ائتلاف قدرتمند جهانی که بدون مشارکت اروپا و آمریکا تشکیل شده و این ظرفیت را دارد تا صدایی قوی در مجامع و مباحث مهم اقتصادی و سیاسی بین‌المللی باشد، می‌تواند سیطره نظم مسلط فعلی را به چالش بکشد.
همچنین باید یاد آور شد که یکی از مهم ترین مزایای پیوستن به این مجمع، بخصوص برای ایران و و روسیه که مشمول سخت‌ترین تحریم‌ها هستند بانک کشورهای بریکس است که «بانک توسعه نوین» نام دارد. این بانک، که یک بانک توسعه چندملیتی توصیف شده، سامانه اعلام پرداختی دارد برای کشورهای عضو که بدیلی است برای سوئیفت، سامانه مالی ارتباطات بین‌بانکی جهانی، که اکنون ایران و روسیه از دسترسی به آن محروم شده‌اند.یکی دیگر از اهداف بریکس انفصال از دلار بعنوان ارز معیار تجارت بین‌المللی است. به گفته روسیه تشکیل صندوق «ذخیره ارزی بین‌المللی» براساس ارز کشورهای عضو در جریان است.
هدف:پیگیری توافقات با کشورهای عضو و تعامل در چارچوب «بریکس پی»
اما در خصوص جزئیات سفر قالیباف به روسیه و حواشی آن؛ رئیس مجلس کشورمان با این توییت ایران را به مقصد روسیه ترک کرد: «برای شرکت در نشست رؤسای مجالس بریکس به سن‌پترزبورگ آمده‌ام. پیگیری توافقات با کشورهای عضو و تعامل در چارچوب «بریکس پی» که سیستم مستقل پرداخت برای تراکنش‌های مالی بین کشورهاست، محور گفت‌وگوها خواهد بود. از تمام فرصت‌ها برای گسترش ارتباطات بین‌المللی کشورمان استفاده خواهیم کرد.»
یکی از نکات قابل توجه در پرواز حامل رئیس مجلس و همراهانش برای شرکت در نشست بریکس، این بود که خود قالیباف رئیس مجلس خلبان پرواز بود که از قضا مورد توجه مقامات عضو بریکس نیز قرار گرفت. در همین باره یزدان پناه رئیس اداره اخبار مجلس با انتشار تصویری از قالیباف با لباس فرم خلبانی در پرواز تهران – سن پترزبوگ در توییتی نوشت: «خیلی‌ها نمی‌دانند در بسیاری از سفرهای داخلی و خارجی خلبان پرواز، دکتر قالیباف است. این موضوع برای مقامات بریکس آن قدر جذاب بود که در مراسم استقبال توسط نایب رئیس دوما و امروز در دیدار رئیس شورای فدراسیون روسیه به آن اشاره و نشانه توانمندی ایرانی‌ها و رئیس مجلس ایران، توصیف شد.» موضوعی که مورد تمجید کاربران فضای مجازی نیز قرار گرفت. کاربری در این باره نوشت: «کشورت که برات مهم باشه، دغدغه مردمت رو داشته باشی، می‌ری سن‌پترزبورگ که در بریکس شرکت کنی خودتم هدایت پرواز رو به عهده می‌گیری. تا دنبال بهتر شدن اقتصاد و معیشت مردم باشی و این جوری راه شهید رئیسی رو ادامه بدی و نگذاری که زحماتش به هدر بره.»
کاربر دیگری هم نوشت: «پرواز با دیپلماسی فعال و پویای دولت شهید رئیسی بر قله بریکس با کاپیتان قالیباف اول دکتر مخبر و حالا هم شرکت رئیس مجلس در نشست مجامع بریکس نکته بسیار مهم هم دیدار پوتین با هر دو نفر بود که اهمیت و نقش و جایگاه جمهوری اسلامی رو برای دولت روسیه به وضوح عیان می‌کنه.» در نهایت محمد باقر قالیباف با استقبال نایب‌رئیس مجلس دومای روسیه وارد سن‌پترزبورگ شد.
قالیباف: استفاده از ارزهای جایگزین دلار، باعث قطع یکی از اهرم‌های اصلی فشار آمریکاست
قالیباف به عنوان یکی از سخنرانان نشست روسای مجالس کشورهای عضو بریکس؛ از گسترش تعامل میان کشور های عضو سخن گفت و اظهار داشت: «کشورهای عضو بریکس باید به دنبال نقش آفرینی بیشتر و موثرتر در زنجیره ارزش جهانی باشند. بر این باورم که اقتصادهای کشورهای عضو بریکس با ظرفیت های متعدد در حوزه‌های مختلف و راهبردی، مکمل، متمم و تقویت کننده یکدیگر هستند و این ظرفیت ارزشمندی برای توسعه متقابل همکاری های دوجانبه و چند جانبه است.
از جمله اقدامات مهمی که در بریکس دنبال شده، دلارزدایی و استفاده از ارزهای جایگزین برای تجارت بین اعضاست که باعث قطع یکی از اهرم های اصلی فشار آمریکا بر اقتصادهای نوظهور خواهد بود. توافق مالی اخیر میان ایران و روسیه از نمونه های موفق همکاری برای دلارزدایی از مناسبات دوجانبه است.گسترش همکاری در تعیین فرایندهای انتقال پول میان کشورهای عضو و نیز توسعه کریدورهای تجاری برای انتقال کالا و خدمات اعضای بریکس از جمله ظرفیت‌های مهمی است که باید از سوی مجالس عضو، پیگیری و فعال شود.» قالیباف همچنین بخش مهمی از اظهارات خود را در توییتی منتشر کرد و نوشت: «استفاده از ارزهای جایگزین برای تجارت بین اعضا از اقدامات مهم بریکس است که باعث قطع یکی از اهرم‌های اصلی فشار آمریکا بر اقتصادهای نوظهور خواهد بود.
توافق مالی اخیر میان ایران و روسیه که در حال پیگیری آن هستیم از نمونه های موفق همکاری برای دلارزدایی از مناسبات دوجانبه است.» همچنین در جریان نشست روسای مجالس بریکس یادداشت تفاهم‌نامه پروتکل مجمع پارلمانی بریکس به امضای همه روسای مجالس حاضر در این نشست رسید.
دیدار صمیمی و طولانی قالیباف و پوتین
یکی از برنامه های مهم قالیباف در سفر به روسیه، دیدار با با رئیس‌جمهور روسیه ویلادیمر پوتین با محوریت تقویت روابط دوجانبۀ ایران و روسیه بود که در حاشیه نشست بریکس رقم خورد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، در دیدار با دکتر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، گفت: «آقای قالیباف عزیز، دوستان عزیز، اجازه دهید صمیمانه به شما در سن‌پترزبورگ خوش آمد بگویم.ایران عضو رسمی بریکس شده است و ما از این بابت بسیار خوشحالیم.
ما حامی عضویت ایران در بریکس بودیم.روابط بین کشورهای ما بسیار خوب و در‌حال‌توسعه است. انتخابات ریاست‌جمهوری در کشور شما برگزار شد. من می‌خواهم ابراز امیدواری کنم و شک ندارم که روابط ایران و فدراسیون روسیه به همان اندازه که در زمان آقای رئیسی که از درگذشت او متأسف و غمگینیم، توسعه خواهد یافت.مراسم تحلیف رئیس‌جمهور منتخب ایران به‌زودی برگزار خواهد شد و آقای والودین، همتای شما، در رأس هیئت روسی در این مراسم شرکت خواهند کرد.من از دیدن شما بسیار خوشحالم و از شما می‌خواهم که بهترین آرزوهای من را به رهبر معظم ایران و همۀ مردم ایران برسانید.» قالیباف نیز در توییتی دیدار خود با پوتین را این گونه گزارش کرد: «در دیدار با آقای پوتین ضمن پیگیری توافق مالی دو کشور و پروژه کریدور، بر ضرورت توسعه روابط اقتصادی تاکید کردم. ایشان هم از اطمینان در تداوم توسعه روابط ایران و روسیه همانند دوره آیت‌ا... رئیسی سخن گفت و از من خواست سلام گرم و بهترین آرزوهای او را به رهبر معظم انقلاب و مردم ایران برسانم.»
دیداری که خوش و بش گرم پوتین و قالیباف مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. خبرنگار اعزامی خانه ملت نیز در حاشیه نگاری اش بر این دیدار نوشت: «با توجه به فشردگی اجلاس بریکس، دیدار پوتین با دکتر قالیباف قرار بود حدود ۲۰ دقیقه باشد اما محتوای مذاکرات آن را تا ۵۰ دقیقه طولانی کرد. این دیدار از یک‌جایی به بعد درباره موضوعات مشخص نظیر کریدور شمال جنوب به جلسه کاربردی تبدیل و بنا شد در بخش‌های تخصصی دوکشور دنبال شود.»
رئیس دومای روسیه: از این که ایران به بریکس پیوسته است بسیار خوشحال هستیم
قالیباف همچنین با ویاچسلاو والودین همتای روسی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. قالیباف در این دیدار اظهار داشت: «فرصت‌هایی که در روابط دوجانبه بین ایران و روسیه وجود دارد و همچنین نهادها و سازمان‌های بین‌المللی مانند بریکس، شانگهای و اوراسیا بسیار تأثیرگذار و سرنوشت ساز است. ما می‌توانیم کارهای بزرگی در حوزه‌های تجارت و انرژی انجام دهیم. سیاستی که رهبر معظم انقلاب درباره روابط دو کشور اعلام کردند، سیاست قطعی ما بوده و تغییرناپذیر است. من فکر می‌کنم زمان یک جهش بزرگ در روابط دوجانبه و چند جانبه است. موضوع تجارت، انرژی، ترانزیت و یکپارچگی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی مهم است و مجلس دوازدهم و دولت چهاردهم، آماده هستند که این توسعه اقتصادی را با قدرت بیشتر پیش ببرند.
باید بگویم که امروز همکاری‌ها نسبت به گذشته بسیار پرسرعت‌تر شده اما با توجه به شرایط همچنان کند است.اگر میان دو کشور، فرایند ترانزیت اتفاق بیفتد به این معناست که اقتصاد قوی شده و تحریم آمریکا حذف شده است.» در مقابل نیز رئیس دومای روسیه گفت: «همکاری‌های بریکس به ما کمک می‌کند مسائل بسیاری را به صورت مشترک حل کنیم. ما از این که ایران به این اتحادیه بزرگ که تقریباً نصف جمعیت جهان را پوشش می‌دهد، پیوسته است بسیار خوشحال هستیم.بریکس فرصتی برای ادامه همکاری‌ها براساس احترام متقابل، حفظ منافع ملی، سنت‌ها و فرهنگ‌های کشورهای مختلف است.
ما در نشست‌های بریکس در زمینه قانون گذاری برای همساز کردن قوانین در جهت مقابله با تروریسم، افراطی‌گرایی، قاچاق مواد مخدر و... به قوه مجریه کمک می‌کنیم.ما در این اتحادیه شانه به شانه در کنار هم هستیم.حجم مبادلات تجاری در 5 ماه ابتدایی سال جاری نسبت به دوره گذشته 15درصد بیشتر شده است.همکاری‌های ایران و روسیه براساس احترام متقابل و دوستی است و مسائل را به صورت مشترک حل می‌کنند.» دیدار های قالیباف در حاشیه نشست بریکس به همین جا ختم نشد و رئیس مجلس کشورمان با روبین روبینیان نایب رئیس مجلس ارمنستان، ایگور سرگینکو رئیس پارلمان بلاروس، اولن آسیمبایف رئیس مجلس سنای قزاقستان، والنتینا ماتوینکو رئیس شورای فدراسیون روسیه و رئیس مجلس تاجیکستان دیدار و گفت‌وگو کرد.