جایزه دکتر محمد قریب چیست؟
جایزه دوسالانه استاد دکتر محمد قریب از سوی انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری وضع شد و دیگر نهادها و انجمن‌های علمی و حرفه‌ای را نیز به همکاری دعوت کرد. این جایزه در هفت حوزه دانشگاهی علوم پزشکی و زیستی، علوم پایه، علوم انسانی و اجتماعی، علوم کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی، علوم محیط‌زیست، علوم فنی و مهندسی، علوم معماری و هنر، به برجستگان و چهره‌های شاخص آن اهدا می‌شوند.
دکتر محمد قریب از سرآمدان علمی، اخلاقی و چهره‌های شاخص در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی بود. از نظر علمی، مرحوم قریب بنیان‌گذار رشته طب کودکان در ایران است. او نشان لژیون دو نور فرانسه را دریافت کرد. نشریات معتبر علمی مانند نشریه پزشکی MD یک شماره خود را به معرفی دکتر قریب اختصاص داد و در چند مجمع علمی بین‌المللی عضویت داشت. وی مسئولیت اخلاقی و اجتماعی را به خوبی ایفا کرد. او نسبت به حق کودک بیمار و وضعیت خانواده‌اش به خصوص اگر آنها در فقر و تنگدستی بودند، توجه داشت و با مرگ هر کودک خود را مسئول می‌دانست. او در پیشبرد واکسیناسیون نقش‌آفرینی مهمی در کشور داشت. او فردی وطن‌پرست بود و به آزادی حساس بود. در عرصه مبارزات ضد استبدادی و ضد استعماری فعالیت داشت و از حقوق حقه ملت ایران و دولت ملی محمد مصدق دفاع می‌کرد.
او حتی به دلیل امضای نامه 12 نفرِ به همراه مهندس مهدی بازرگان و دکتر سحابی در اعتراض به قرارداد کنسرسیوم نفت بعد از کودتای 28 مرداد به دستور محمدرضا پهلوی از دانشگاه تهران اخراج شد، اما با این وجود، به جای انفعال و ناامیدی به فعالیتش شدت بخشید.
اعتراض اساتید به سیاست
دکتر قریب به شرایط سیاسی کشور در کودتای 28 مرداد تا 16 آذر، دانشگاه نسبت به وضعیت حاکم بر جامعه یعنی حاکمیت کودتا و خودکامگی و وابستگی واکنش نشان می‌دهد اما پاسخ این اعتراض و خاموش کردن آن، این بود که نیروی نظامی وارد ساحت دانشگاه شد. در واکنش این مسئله، دکتر سیاسی (دومین برنده جایزه دکتر قریب) به هیئت دولت وقت می‌رود و با صراحت، این اشتباه حکومت را یادآور می‌شود و خواستار عذرخواهی حکومت از دانشگاه و دانشجویان می‌شود. این رفتار فرق می‌کند با تعظیم و سکوت. در مورد دیگر، 12 استاد دانشگاه ازجمله دکتر قریب، مهندس بازرگان و دکتر یدالله سحابی نامه‌ای سرگشاده در اعتراض به قرارداد کنسرسیون نفت نوشتند که شاه از این نامه عصبانی شد و از دکتر سیاسی خواستار اخراج فوری این اساتید می‌شود.
مقاومت سیاسی در برابر شاه
زاهدی در دیداری به دکتر سیاسی درخواست شاه را مطرح می‌کند ولی دکتر سیاسی می‌گوید من نامه راندیدم و دلیلی هم برای اخراج ندارم. او بعداً از امضاکنندگان نامه دلیل نوشتن آن را می‌پرسد که مهندس بازرگان می‌گوید ما این نامه را نوشتیم تا بعداً ایرانی‌ها به خود امید و اعتماد داشته باشند و پسرم نگوید پدرم حساسیتی نداشت. دکتر سیاسی آن استادان را اخراج نمی‌کند و مقام دانشگاهی و مقام سیاسی آنها تفکیک می‌کند تا استقلال دانشگاه حفظ شود هرچند که کفیل وزارت آموزش عالی آن 12 استاد دانشگاه را اخراج می‌کند. باید دانشگاه را نهادی مستقل و همراه با آزادی دانشگاهی دید. اگر دانشگاه مستقل نباشد، نمی‌تواند نقش توسعه‌ای و نقش مؤثری در گفت‌وگو و گسترش آن در جامعه داشته باشد.
گفت‌وگوی امروز با دیروز
همایش دکتر قریب درواقع گفت‌وگوی امروز با دیروز و گفت‌وگو میان دانشگاه و جامعه و در درون دانشگاه و میان ساحت‌های علمی در سه حوزه علمی، تعهد اخلاقی و مسئولیت اجتماعی است. تعیین این جوایز و تبدیل آن به آیین و رخداد علمی و رسانه‌ای می‌تواند گفت‌وگو بر سر مسائل امروز شکل دهد. متوجه کردن به این گسست و شکاف و تلاش برای پر کردن یا کم کردن آن در جامعه امروز مهم است. هر وقت گفت‌وگو ضعیف می‌شود و امکان آن کم شود و سودی نداشته باشد، فرهنگ سکوت حاکم می‌شود. فرهنگ سکوت، یعنی گامی برای کم کردن مخاطرات گفت‌وگو.
استقلال دانشگاه
استقلال دانشگاه و آزادی دانشگاهی امکان گفت‌وگو را فراهم می‌کند. کسی هم با زبان علم سخن می‌گوید، مخالف خود را به رسمیت می‌شناسد و به همین خاطر است که نهادهای علمی محل گفت‌وگو بوده‌اند. حتی در ساختار حوزه‌ها، اجتهاد برآمده از قدرت نقد آرای استادان و معلمین است. در ساختارهای دانشگاهی هم به دلیل آزادی علمی و استقلال نهادی، گفت‌وگو موجب اعتلای علم شده است.