ستاره صبح آنلاین: سفر پادشاه عمان به تهران آغاز گمانه‌زنی برای مذاکره و توافق بین ایران و آمریکا شد. این گمانه‌زنی وقتی قوت گرفت که زندانیان دو تابعیتی بین ایران و غرب تبادل شدند. منابع خبری در این ارتباط از مذاکرات محرمانه ایران با آمریکا در عمان خبر دادند. البته این اخبار از سوی ایران و آمریکا تکذیب شد. به نظر می‌رسد احتمال یک توافق موقت یا تفاهم بین ایران و آمریکا در شرایط کنونی امکا‌ن‌پذیر است. در ارتباط با این موضوع ستاره صبح گفت‌وگویی با جاوید قربان اوغلی، دیپلمات پیشین انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
به نظر شما نشانه‌هایی از احتمال توافق وجود دارد؟
با توجه به سخنان اخیر رهبری و برخی دیگر از مسئولان وزارت خارجه به نظر می‌رسد برای توافق با اصول تعیین شده چراغ سبز نشان داده شده است، اما پرسش این است که آیا امروز شرایط برای توافق وجود دارد یا خیر؟ به نظر می‌رسد ایران در شرایطی نیست که طرف غربی آمادگی توافق را داشته باشد یا توافق ۲۰۱۵ را احیا کند. عدم احیای برجام به معنای این نیست که دیگر نتوان توافقی با طرف غربی انجام داد، بلکه امکان توافق‌های دیگر وجود دارد که نشانه‌های آن آشکار شده است. عراق نیز آن‌طور که تایید شد ۲.۷ میلیارد دلار منابع ارزی را آزاد کرده و احتمال آزادسازی منابع بلوکه شده ایران به گوش می‌رسد. البته مفاد مذاکرات محدود به مسائل هسته‌ای و آزاد شدن پول‌های بلوکه شده نیست، زیرا در جریان مذاکرات از تبادل زدانیان دو تابعیتی نیز سخن گفته شده است. به طور کلی می‌توان گفت جو آنچنان منفی نیست و امیدواری وجود دارد که ایران با غرب و آژانس همکاری داشته باشد. آنچه که امروز در عرصه هسته‌ای مطرح است، بحث توافق بین ایران و آمریکاست که از سمت آمریکایی‌ها با اعراب و اروپایی‌ها هماهنگ شده است. گویا گفت‌وگوی مکرون و رئیسی نیز در این رابطه تفسیر می‌شود. البته بحث احیای برجام در میان نیست، بلکه به عقیده بنده توافقی از جنس «توقف در برابر توقف» مطرح است.
به نظر شما چه عواملی باعث می‌شود آمریکا به دنبال توافق یا تفاهم با ایران باشد؟
آنچه ایران و غرب در حال پیش بردن آن هستند یک توافق جدید و موقت است. همه می‌دانند که یک سری فعل و انفعالاتی پیدا و پنهان صورت گرفته است. دولت بایدن نیازمند یک دستاورد در سیاست خارجی است که در دو حوزه متمرکز می شود. اول آزادسازی زندانیان آمریکایی در ایران است. برخی کشور‌ها زندانیان خود را برده اند اما آمریکا دستاورد چندانی در این حوزه نداشته است. نکته دومی که اهمیت آن بیشتر است در ارتباط با فعالیت های هسته ای ایران است. برای واشنگتن اهمیت دارد که ایران غنی سازی ۶۰ درصد را گسترش ندهد.
آمریکا بر اساس برجام یک زمان یکساله برای گریز هسته‌ای در نظر داشته که اکنون به چند هفته رسیده است. آمریکا برای بالابردن این زمان نیاز دارد که امتیازاتی مانند آزاد شدن بخشی از منابع ارزی ایران را بدهند و در مقابل نیز ایران غنی سازی را متوقف کند. واشنگتن نیز چشمش را روی فروش نفت غیرقانونی ایران می‌بندد.
به نظر شما موانع احیای برجام چیست؟
به نظر می‌رسد آمریکا تحت فشار افکار عمومی جهان و اروپا به دلایل مشخصی از جمله مسائل داخلی ایران دنبال احیای برجام نیست. حل چنین مشکلاتی نیازمند مذاکرات رو در رو است. مسئله جنگ اوکراین در کنار فشار ایرانی‌های خارج از کشور نیز امکان مذاکرات را مسدود می‌کند. آمریکا مدعی است ایران در موضع ضعف است، در نتیجه نیاز ندارد مذاکره کند. توافق احتمالی هم برای کاهش توان هسته‌ای ایران و آزادسازی زندانی‌ها برای تبلیغات انتخاباتی بایدن انجام می‌شود. بنده بار‌ها گفته‌ام اگر توافق هم شکل بگیرد و منابع ایران هم آزاد شود و باری از روی دوش مردم برداشته شود، نتیجه نهایی لازم حاصل نمی‌شود. زیرا آمریکا سخت نظارت می‌کند تا پول های آزاد شده ایران در حوزه غذا و دارو و بدهی‌های جمهوری اسلامی هزینه شود. این پول‌ها نیز در حکم مسکن است، مسکن بیمار را خوب نمی‌کند بلکه جلوی درد‌های لحظه‌ای را می‌گیرد. ایران نیازمند این است که بیماری اقتصادی کشور را از طریق یک شوک حل کند؛ آن شوک هم حل مشکلات با غرب است. مسئله هسته‌ای باید حل و فصل شود، در غیر این صورت اتفاقی رخ نمی‌دهد. برنامه توسعه امارات و عربستان نمونه خوبی است، ایران به یک کشور دسته چندم در حوزه نفت تبدیل شده است.تهران اگر مجوز صادرات داشته باشد به دلیل عدم سرمایه گذاری امکان افزایش تولید و صادرات ندارد. کشوری که نیاز به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد، مسلما مشکلاتش به سرعت حل نمی‌شود. در غیر این صورت هر توافقی منتهی به نتیجه بلند مدت نمی‌شود.