به کوشش: مرتضی مجدفر
ماتسوئو باشو یا باسیو (Matsuo Basyo) بزرگ‌ترین و نام‌آورترین شاعر هایکوسرای ژاپنی است. هایکو، نوعی شعر کوتاه لیریک و هجایی است که ریشه در فرهنگ، تمدن و ادبیات ژاپن دارد. باشو، در مقام یکی از بزرگ‌ترین هایکوسرایان ژاپنی، در یک خانواده سامورایی در ۱۶۴۴ میلادی به دنیا آمد. نام کودکی‌اش کین ساکو بود. در بارۀ زمان قبل از هایکوسرا شدنش اطلاعات زیادی در دست نیست؛ ولی تا سن ۴۱ سالگی بیشتر به سرودن اشعار هزل‌آمیز گرایش داشت. سال‌های زیادی از عمرش در سفر بود و از معابد و طبیعت زیبای ژاپن دیدن می‌کرد و در مورد آن‌ها هایکو و نثر می‌نوشت. در دهۀ آخر عمرش مکتب باشو را در هایکو بنیان نهاد و شاگردان متعددی تربیت کرد. پیش از باشو، کار هایکوسرایان بازی با کلمات بود و همین امر باشو را بر آن داشت که در اعتلای هایکو بکوشد. باشو هایکو را ابداع نکرد، بلکه هایکو را یک سبک جدی و پر آوازه ساخت، به طوری که اکنون، سبک شعری هایکو با نام باشو گره خورده‌است. او نام مستعارش را از درخت موز گرفت. باشو در زبان ژاپنی به معنای درخت موز است. او در ۲۸ نوامبر ۱۶۹۴ میلادی در 50 سالگی درگذشت.
آن چه از این پس، به تناوب در این صفحه خواهید خواند، ترجمۀ نمونه هایکوهایی از ماتسوئو باشو است. در هر شماره چند هایکو تقدیم‌تان خواهد شد.
1
کجا مانده‌ای ای قو؟
به یاد بیاور، چگونه بهار نفسی به راحتی کشید
آن گاه که درخت آلوی قطره طلا، شکفتن را آغاز کرده بود.
2
درخت بید سر فرو آورد و به خواب رفت
این گونه می‌پندارم که روح اوست
بلبل روی شاخسارش.
3
وقتی غم تو را فرا می‌گیرد، بیشتر حس می‌کنی
عاقلانه بودن صهبا را
و تنها در فقر هست که می‌فهمی
الوهیت پول را!
4
به دقت گوش می‌سپارم به صدای تگرگ
اینجا تنها منم تغییرنایافته
چون این درخت بلوط پیر.
5
از دور دست‌ها صدای بوتۀ تریاک
بی‌جهت خود را خسته می‌کند
اکنون زمانۀ زیاد شدن شاعران است!
6
به یاد شاعر شیمپو
بر مزار تو
به جای برگ‌های مقدس نیلوفر
دسته‌ای علف صحرایی آوردم.
7
آرزوی سفری خوش برای دوست
آه! اگر شاعر را تو فراموش نکرده‌ای
در کوه‌های «سایونو ناکایاما»، با خود بگو:
بنگر که تا همین جا سایۀ او گستردانیده شده است!
8
شق- شق صدایی آمد ناگاه
کدر زبان گشود در درونم
بامبویی در شبی بورانی.