حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل سیاسی
در مورد موضوع صادرات سلاح از ایران به روسیه اطلاعاتی متناقض وجود دارد و اظهارنظر کردن در این مورد سخت است. از سویی وزیر خارجه کشور اعلام میکند. سلاحهای ایرانی قبل از جنگ در اختیار ارتش روسیه قرارگرفته است. ضمن اینکه ایشان تأکید کرده است این سلاحها برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه داده نشده است.
وقتی مقامی در این سطح این اظهارات را مطرح میکند یعنی اصل خبر و مسئله فروش سلاح از ایران به روسیه مورد تأیید مقامات ایران است و نیازی به پنهانکاری و سرپوش گذاشتن بر مسئله نمیبینند.
ولی وقتی تأکید میشود که فرستادن سلاحها برای جنگ روسیه در اوکراین نبوده، نشان میدهد ایران در حمایت از روسیه موضعگیری نمیکند.
در قوانین بینالمللی نیز کشور فروشنده سلاح تعهدی در قبال نوع مصرف محصولش توسط خریدار ندارد. بر این اساس ایران از اتهام حمایت از روسیه در جنگ اوکراین مبرا است.
طرف اوکراینی نیز از حضور در جلسهٔ مشترک با طرف ایرانی خودداری کرده است. اوکراین میتوانست با حضور در این جلسه اسنادی ارائه کند و نشان بدهد که از پهباد های ایرانی در جنگ روسیه و اوکراین استفادهشده است. ظاهراً طرف اوکراینی در جلسه شرکت کرده است ولی سندی از ادعای خود ارائه نکرده است.
ضمن اینکه اوکراینیها اعلام کردهاند 40 تا 60 درصد از قطعات بهکاررفته در پهباد های ایرانی، آمریکایی است. این ادعا سؤالات زیادی برای طرفین ایجاد کرده است. امریکا و ایران ارتباط اقتصادی و تجاری ندارند و چگونگی ارسال قطعات آمریکایی به ایران محل سؤال است. در این مرحله اثبات تمامی این ادعاها به اوکراین و اسنادی که در اختیار دارد وابسته است.
ایران رسماً موضع خود در جنگ اوکراین را بیان کرده و باوجود داشتن روابط با روسیه، اظهار بیطرفی کرده است. ایران تمامیت ارضی اوکراین را پذیرفته است و خواستار پایان جنگ شده است. ایران در موضعگیری رسمی خود ادامه جنگ را به ضرر دو کشور و دو ملت معرفی کرده است.
مسئله فروش سلاح در اظهارنظرهای مقامات ایرانی و نظامیان شنیده میشود که برخلاف قواعد بینالملل نیست. سفرهای مسئولان ایران به روسیه و همچنین سفر مقامات روسی به تهران نیز در چهارچوب ادامه و گسترش روابط با یک کشور دوست تعریف میشود. هیچیک از این موارد را نمیتوان بهعنوان دلیلی بر مداخله ایران در جنگ اوکراین تعریف کرد.
صادرات سلاح از جانب ایران به کشورهای مختلف صورت میگیرد. زیرا هیچ منعی بر این امر وجود ندارد. ایران طبق قطعنامه 1929 از صادرات و واردات سلاح منع شده بود ولی بر طبق قطعنامه 2231 سازمان ملل این محدودیت به 5 سال رسید. پنج سال بعد از برجام در دیماه سال 1399 محدودیت صادرات و واردات سلاح برای ایران لغو شد.
در آن روزها آمریکا مایل به تمدید این محدودیت بود ولی جلسه شورای امنیت بهطور قاطع این درخواست ایالت متحده را رد کرد. 9 کشور رأی ممتنع و دو کشور رأی منفی دادند و تنها کشور دومینیکن و آمریکا به این محدودیت رأی مثبت دادند.
در مورداستفاده روسیه از سلاحهای ایرانی در جنگ اوکراین، ابتدا باید اصل این ادعا را ثابت کرد. سپس به این مسئله پرداخت که ارسال سلاح در چه زمانی بوده است؟! مسئله دوم پرداختن به موضع ایران است. آیا ایران از موضع متجاوز دفاع کرده است؟!
مسئله مهم همین نکته است تجاوز به خاک یک کشور باید محکوم شود اگر این مسئله عمومیت پیدا کند ممکن است خاک ایران هم مورد تهدید قرار بگیرد. نه روسیه و نه هیچ کشور دیگری نباید بهصرف احساس تهدید خاک کشور همسایه را اشغال کند. ایران در این مورد موضعگیری مناسبی داشته است.
سیاست ایران بیطرفی است. ایران تجاوز نظامی روسیه به اوکراین را تأیید نکرده است. نباید اجازه داده شود امنیت ملی کشورها مورد تهدید قرار بگیرد. تجاوزگری نباید عادیسازی شود.
کشوری که در ادامه این جنگ منافعی دارد آمریکا است. این جنگ هر چه زودتر باید متوقف شود. این به نفع کشورهای درگیر و به نفع دنیا است. مسائلی ازجمله فروش سلاح ذیل این مسئله است و اصل پایان جنگ و موضعگیری درست در برابر تجاوز است.