افزایش جمعیت دانشجویی خارج از کشور
دکتر صلواتی بابیان اینکه ایران در فراز مهاجرتی قرار دارد، افزود: ما بعد از ۷ تا ۸ سال در تراز ۵۰ هزار دانشجوی مهاجر قرار گرفتیم و اکنون به تراز بالاتر از ۶۶ هزار نفر دانشجوی مهاجر رسیدیم که این عدد نشان می‌دهد با سرعت پدیده افزایش جمعیت دانشجویی خارج از کشور را تجربه می‌کنیم.
نبود آمار دقیق از خروج نخبگان
وی با بیان اینکه این آمارها با تأخیر یکی دو ساله منتشر می‌شوند، اظهار کرد: متأسفانه آمارهای ما در این زمینه به‌روز نیست و این امکان وجود ندارد که بدانیم در حال حاضر چقدر دانشجوی ایرانی در خارج از کشور مشغول به تحصیل هستند، به‌گونه‌ای که چندی پیش رئیس سازمان امور دانشجویان اعلام کرد ما آمارهای دقیقی از خروج نخبگان در دست نداریم، ولی جای نگرانی نیست؛ اما این گفته نوعی تناقض آماری است.
او با تأکید بر اینکه در سال‌های آینده آمارهای مربوط به فرازهای مهاجرتی را دقیق‌تر شاهد خواهیم بود، اضافه کرد: ۸۶ هزار ویزا یا اقامت غیر توریستی در طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ برای ایرانیان در ۱۲ سال اخیر صادر شده که به‌طور متوسط ۱۶ هزار ویزای تحصیلی و ۱۲ هزار ویزای اقامت دائم برای مقاصد امریکا و کانادا بوده، ضمن آنکه ۲ هزار ویزای استارتاپی برای کشورهای امریکا و انگلستان صادر شده است.
مهاجرت پناهجویی
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در خصوص مهاجرت‌های پناهجویی، اظهار کرد: در سال ۲۰۲۱، ۳۵ درصد افزایش داشتیم، درحالی‌که این عدد برای دنیا حدود ۳۰ درصد بوده است و این عدد نشان می‌دهد که میزان مهاجرت پناهجویی ایرانیان از میانگین جهانی بالاتر بوده است و در طول سال ۲۰۲۱، میزان درخواست پناهجویی جدید ایرانیان به ۲۰ هزار و ۵۰۰ نفر رسیده است و در رتبه نخست پناهجویی بریتانیا قرار داریم. صلواتی با بیان اینکه ایرانیان بالاترین میزان ثبت درخواست پناهجویی در بریتانیا را داشتند، ادامه داد: میانگین نرخ رشد جمعیت دانشجویان بین‌المللی ایران در خارج بعد از ۱۰ سال بالاتر از میانگین جهانی شده است.
گروه‌های مهاجران کشور
وی با تأکید بر اینکه دنیا به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته به سمت افزایش جمعیت و پیری جمعیت پیش می‌روند، خاطرنشان کرد: ازاین‌رو این کشورها نیاز به جذب نیروی کار جوان دارند که قادر باشند با تغییرات تکنولوژی خود را سازگار کنند. زمانی که درباره مسائل کلان اجتماعی ازجمله مسائل جمعیتی صحبت می‌کنیم، لازم است به‌اندازه اهمیت و کلان بودن آن مسئله، نظام‌های آماری و پشتیبانی آن را تهیه کنیم که متأسفانه، دستگاه‌های مختلف، عدد ابتدایی از میزان مهاجرت نیروهای خود ندارد و این در حالی است که وقتی ما به سمت افزایش جمعیت حرکت می‌کنیم، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای آن داشتن بیلان ورود و خروج مهاجران است.
او افزود: علی‌رغم این مسائل در سالنامه مهاجرتی، آمارهای بین‌المللی و داخلی مهاجرتی را لحاظ کردیم، ولی نه وزارت بهداشت و نه سایر دستگاه‌ها و نهادها، آمار دقیقی از میزان خروج ندارند و ما بر اساس پیمایش‌هایی که در اقشار مختلف کشور انجام دادیم، نرخ‌های تمایل و تصمیم به مهاجرت و اقدام به مهاجرت را به دست آوردیم.
رتبه ۴ ایران در مهاجرت دانشجویان دکتری به امریکا
صلواتی با اشاره به برخی از نقدها در خصوص مهاجرت ایرانیان به خارج، گفت: دفاع و نقد کورکورانه در این زمینه، هیچ کمکی به کشور نخواهد کرد و در سال «اقتصاد دانش‌بنیان» باید این سؤال مطرح شود که آیا می‌خواهیم بر اساس دانش و آگاهی، اقتصاد کشور را توسعه دهیم؟ در سال جاری به دلیل همین نام‌گذاری باید بحث‌های ما بسیار دقیق و علمی و مبتنی بر شواهد آماری باشد. وی ایران را چهارمین کشور دانشجوی دکتری فرست به امریکا توصیف کرد و ادامه داد: مهاجران ایرانی اولین نرخ ماندگاری را در آمریکا دارند، ضمن آنکه ۹۰ درصد فارغ‌التحصیلان دکتری ایرانی در کشور امریکا می‌مانند.
چه بلایی بر سر نیروی انسانی آورده‌ایم؟
او با تأکید بر اینکه ما از سال‌های پیش اقدام به اصلاح آمارهای ارائه‌شده در این زمینه کردیم، یادآور شد: کشوری با ۸۵ میلیون نفر جمعیت که ظرفیت اصلی آن نه نفت و گاز بلکه نیروی انسانی است، با نرخ مشارکت اقتصادی ۴۰ درصدی مواجه است و باید این سؤال پرسیده شود که چه بلایی بر سر نیروی انسانی آورده‌ایم؟ از تعداد ۸۵ میلیون نفر جمعیت کشور که ۶۳ میلیون نفر آن‌ها در سن کار هستند، ۴۰ درصد آن‌ها می‌توانند فعالیت اقتصادی داشته باشند.
مراقب ظرفیت انسانی کشور باشیم
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران خاطرنشان کرد: ما مشکلات زیادی داریم که اگر اراده‌ای باشد، این مسائل مرتفع می‌شوند و این کشور به همان اندازه که متعلق به خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران است، به سایر مردم نیز تعلق دارد و اگر می‌خواهیم اقتصاد دانش‌بنیان داشته باشیم، باید برای کل کشور نقشه کلان ترسیم شود.
چالش‌های کشور
وی خشکسالی، ازدیاد مصرف انرژی، آلودگی محیط‌زیست، حاشیه‌نشینی و عدم تعادل میان کار و زندگی را از جمله چالش‌های کشور مطرح و خاطرنشان کرد: با تغییراتی که در حوزه فناوری رخ داده است، منابع طبیعی دیگر تأمین‌کننده آینده و خوشبختی یک اقتصاد نیست و اگر چنین بود امسال، سال نفتی تعریف می‌شد نه اقتصاد دانش‌بنیان. بر اساس بررسی‌های ما متأسفانه افراد چشم‌انداز روشنی برای کشور نمی‌بینند و این یک هشدار است. صلواتی با اشاره به سیاست افزایش جمعیت در کشور، گفت: در دنیا ۲۵ و ۳۰ سال برای حل مشکلات، زمان زیادی تلقی می‌شود و آن‌ها تلاش می‌کنند ظرفیت استفاده از نیروی انسانی در لحظه را ارتقاء دهند و ما برای این منظور باید ضریب ظرفیت انسانی را در کشور بالا ببریم و افراد را بر اساس شایستگی انتخاب کنیم و به آن‌ها این امید را بدهیم که اگر تلاش کنند، حقوق بیشتری دریافت خواهند کرد، در این صورت است که میل ماندگاری آن‌ها در کشور بیشتر خواهد شد. واقعیت این است که به همان میزانی که از ظرفیت‌های نیروی انسانی غافل شویم، یا دچار فرار مغزها خواهیم شد و یا اتلاف نیروی انسانی! و هرکدام از این‌ها اتفاق بیفتد، خسرانی برای کشور است.