فاطمه رسولی-روانشناس
امروزه سلامت رفتاری و روانی کودکان یکی از دغدغههای اصلی والدین است. والدین در پی یافتن پاسخ این سؤال هستند که وجود چه علائم رفتاری یا روانی در فرزندشان، نشانگر مشکل خاصی است که نیاز به مراجعه به متخصصین روانشناسی دارد؟
شیوع اختلالات روانپزشکی در بین کودکان و نوجوانان ایرانی ۲۲ تا ۲۳ درصد گزارش شده است. تقریباً میتوان گفت از هر پنج کودک، یک نفر دارای مشکلات روانشناختی قابلتشخیص مانند افسردگی، اضطراب یا مشکلات رفتاری خاص است. اختلالها در کودکان و نوجوانان با نشانههای مخربی همراه هستند که این اختلالها را میتوان به چهار دسته کلی تقسیم کرد:
- اختلال رفتار مخرب شامل بیش فعالی، نافرمانی از والدین، پرخاشگری، بیتوجهی به اطراف می شود.
- اختلال هیجانی شامل ترس، اضطراب، دلبستگی، غم، دلبستگی می شود.
- اختلال عادتی شامل تکرار رفتارهای ناپسند، شب ادراری، تیکهای حرکتی، لکنت زبان، خوردن غذای زیاد و واداشتن به استفراغ می شود.
- اختلال رشدی و عقلانی که مربوط به جسم و عقل کودک میشود، عملکرد وی را در زندگی اجتماعی تحت تأثیر قرار می دهد. عقبماندگیهای ذهنی، اختلال در یادگیری، اختلال اوتیستیک و در برخی از نوجوانان اختلال اسکیزوفرنی از جمله این موارد است.
حال پرسش این است که چگونه میتوان فهمید که کودکمان دچار مشکل در سلامت روان است؟ بهطورکلی تشخیص این مسئله در زمان رشد کودک دشوار است؛ زیرا تشخیص تفاوت میان تغییرات طبیعی و نشانههای بیماری روانی در کودکان کار آسانی نیست. در این ارتباط چند پرسش مطرح می شود:
- آیا کودک شما تغییـرات سـریع در رفتـار خـود داشـته اسـت؟ (بهعنوان نمونـه یـک کـودک فعـال بهیکباره سـاکت و گوشهگیر میشود و یـا یـک دانشآموز موفـق شـروع بـه گرفتـن نمـرات پاییـن میکند).
- آیا کودک شما بهیکباره احساسـات خـود را تغییـر داده اسـت؟ (مثلاً یـک کـودک ممکـن اسـت نشانههایی از قبیـل احسـاس ناراحـت بـودن، نگـران بودن، گناهـکار بـودن، عصبانـی بـودن و ناامیـد بـودن از خـود را بـروز دهد).
-آیا کودک شما بهیکباره کمحرف شده است؟
- آیا کودک شما نشـان داده اسـت کـه در رسـیدگی به امور عـادی و فعالیتهای روزانه زندگی دچار مشـکل شـده اسـت؟
- آیا کودک شما احترام چندانی برای احساسات و یا داراییهای دیگران قائل نیست؟
- آیا کودک شما دربـاره وزن خـود ابـراز نفرت کـرده و روشهای تغذیهای خـود را تغییر داده و به تغذیه ناسـالم روی آورده اسـت؟
- آیا کودک شما شـروع بـه انجـام حرکتهای عجیب و تکـراری کرده که فراتـر از بازی کردن عادی اسـت؟
- آیا کودک شما عمداً به خود آسیبزده و یا از خودکشی صحبت کرده است؟
اگر کودک شما یک یا چند مورد از موارد بالا را نشان میدهد، نیاز به بررسی بیشتر توسط یک روانشناس و متخصص دارد.
بیماریها و اختلالات روانی و روحی معمولاً با علائم و نشانههایی همراه هستند که در صورت تشخیص در مراحل اولیه میتوان از پیشرفت آن جلوگیری کرد و درمان آن را تسریع بخشید. متأسفانه در برخی مواقع دخالت دیگران بهخصوص نزدیکان کودکان و حتی آشنایان و همسایگان مانع رسیدگی یا ادامه درمان بیماری کودکان میشود و این مسئله باعث عود مجدد و مشکلات شدیدتر در رفتار و تعامل کودک و حتی ادامه تحصیل او خواهد شد.