به قلم مارتین جی
24 نوامبر 2021
تارنمای استراتژیک کالچر
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
کشورهای عربی خلیج‌فارس سخت در تلاش‌اند تا توافق هسته‌ای با ایران به مدار قبلی خود برگردد، آن‌ها از این واهمه دارند که اقدامات پیش روی ایران در عرصه غنی‌سازی هسته‌ای کنترل نشده و بدتر شود.
دقیقاً تا چه میزان رابطه بین ایالات‌متحده و کشورهای نفت‌خیز حوزه خلیج‌فارس «ویژه» است؟ از زمانی که جو بایدن رئیس‌جمهور شد، می‌توان استدلال کرد که روابط به پایین‌ترین حد خود رسیده و بسیاری به دنبال میانجیگری روابط بهتر با روسیه، چین و حتی ایران هستند. نخبگان سلطنتی در باشگاه شورای همکاری خلیج‌فارس می‌دانند که در صورت فراگیر شدن بهار عربی جدید در منطقه، آن‌ها برای حفظ قدرت نمی‌توانند به بایدن اعتماد کنند و بنابراین نگاهی کاملاً جدید به دشمنان خود انداخته‌اند و از خود می‌پرسند. آیا این افراد واقعاً دشمنان ما هستند؟
این تا حدی توضیح می‌دهد که چرا تغییر سیاست به استقبال از اسد که کشورش بدون شک به زودی به عضویت کامل اتحادیه عرب درخواهد آمد، انجامیده است و همچنین توجیه می‌کند که چرا از زمان روی کار آمدن بایدن، عربستان سعودی و امارات بیش از هر زمان دیگری نسبت به توسعه روابط با روسیه – تا جایی پیش رفته‌اند که خریدهای دفاعی را دور از ذهن نمی‌بینند. در هفته‌های اخیر، لابی گری‌هایی در واشنگتن از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس برای متقاعد کردن بایدن به کاهش سخت‌گیری‌های اقتصادی علیه سوریه صورت گرفته که بدون شک اسد خواستار آن شده و این چیزی است که تا حدودی در حال انجام است.
بسامد تفکر بزرگ کشورهای عربی خلیج‌فارس این است که رفتار ترامپ در خروج از توافق موسوم به برجام که باهدف محدودسازی توانایی تهران برای تولید تسلیحات هسته‌ای صورت گرفته بود، با شکست روبروست و نتوانست تهران را به زانو درآورد.
بااین‌حال، تحریم‌های ظالمانه‌ای که تهران مجبور به تحمل آن شده است، رهبران عرب خلیج‌فارس را نیز بر آن داشت تا از جو بایدن بخواهند تا به اعتراض‌های آن‌ها گوش دهد. درست در همین اواخر، شورای همکاری خلیج‌فارس، این مورد را به گوش واشنگتن رساند تا کاری در موردتوافق با ایران انجام دهد و در اسرع وقت هم این کار انجام شود.
شورای همکاری خلیج‌فارس (GCC) پس از پیوستن به اردن، مصر، فرانسه، آلمان و بریتانیا در 27 آبان 1400 (18 نوامبر 2021) و متعاقب دیدار با رابرت مالی، در عربستان سعودی خواستار بازگشت فوری همه طرف‌ها به توافق برجام شد.
بر اساس گزارش‌ها، 12 کشور بیانیه‌ای مشترک صادر کردند و خاطرنشان کردند که «بازگشت به پایبندی متقابل به [توافق هسته‌ای] به نفع کل خاورمیانه خواهد بود موردی که اجازه خواهد داد تا زمینه مشارکت‌های منطقه‌ای و تبادلات اقتصادی بیشتر، با پیامدهای بلندمدت برای رشد و رفاه همه مردم، ازجمله در ایران فراهم شود.»
چندین کشور شورای همکاری خلیج‌فارس درزمانی که توافق هسته‌ای برای اولین بار در دوره باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا مذاکره شد، ابراز تردید کردند و عربستان سعودی آن را یک «نقص» خواند.
بااین‌حال، تحلیلگران اکنون باید بپرسند که آیا سعودی‌ها و امارات از حرکت خودخواهانه ترامپ پشیمان هستند و آیا راضی به برگشت توافق قبلی خواهند شد؟
درخواست شورای همکاری خلیج‌فارس برای بازگشت به توافق در آستانه مذاکرات غیرمستقیم بین آمریکا و ایران که قرار است امروز 8 آذر (29 نوامبر) برگزار شود، مطرح‌شده است.
این درخواست همچنین به دنبال بیانیه مشترک مشابهی است که ایالات‌متحده و شرکای آن در شورای همکاری خلیج‌فارس در عربستان سعودی صادر کردند که در آن خواستار «بازگشت فوری متقابل به پایبندی کامل» به توافق هسته‌ای شدند و درعین‌حال «بخشی از سیاست‌های ایران، ازجمله اشاعه سلاح‌های هسته‌ای» و استفاده مستقیم از موشک‌های بالستیک پیشرفته و پهپادها را محکوم کردند.
بنابراین پیام برای بایدن روشن است. کشورهای عربی خلیج‌فارس اکنون سخت در تلاش‌اند تا توافق با ایران را برگردانند، زیرا می‌ترسند که اقدامات ایران کنترل نشده باقی بماند و بدتر شود. آن‌ها صراحتاً از بایدن می‌خواهند تا تحریم‌های ترامپ را کنار بگذارد، زیرا می‌ترسند که درگیری قریب‌الوقوع باشد، اگر بخواهیم اظهارات تهدیدآمیز بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا را باور کنیم. اگر بایدن این درخواست را نپذیرد و «دیپلماسی نرم» به ارث رسیده از اوباما را به پایین‌ترین حد جدید خود برساند، در هفته‌های آینده شاهد در تنگنا قرار گرفتن روابط بین شورای همکاری خلیج‌فارس و دولت بایدن خواهیم بود.