سمیرا هوری- شاعر و پژوهشگر
بسیاری از کتاب‌خوان‌ها اهل مطالعه در حوزه‌های غیرادبی نظیر تاریخ، فلسفه، روان‌شناسی و … هستند. حتی افرادی هم که در عرصه ادبیات مطالعه دارند، ممکن است به بخش‌هایی غیر از رمان و داستان بیشتر علاقه‌مند باشند. اگر کسی از این دو گروه به هر دلیلی بخواهد به رمان خوانی روی آورد، سؤال‌های مختلفی نظیر این موارد، دغدغه او خواهد بود:
چگونه رمان خوانی را شروع کنم؟
چه رمان‌هایی را برای خواندن انتخاب کنم؟
آثار خارجی را بخوانم یا ایرانی؟ و ...
در این نوشتار قصد داریم به مناسبت هفته کتاب و کتاب‌خوانی، به این موضوع بپردازیم که اگر کسی اهل رمان خوانی نیست و عادت به مطالعه در حوزه داستان ندارد، در صورت تمایل چگونه و از کجا می‌تواند رمان خوانی را آغاز کند.
۱- بهتر است که در ابتدا رمان خوانی را با مضامینی که به آن‌ها علاقه داریم شروع کنیم؛ یعنی پیش از خرید کتاب، در مورد محتوا، مضمون و حتی سبک آن تحقیق کنیم. اگر رمان خوانی با کتابی آغاز شود که کاملاً از سلیقه و میل ما به دور است، امکان دارد شوق ما برای رمان خوانی و ادامه مسیر برای همیشه از بین برود.
۲- بهتر است شروع رمان خوانی با آثار کوتاه و کم‌حجم شکل بگیرد. آثار چند جلدی ممکن است برای کسی که در اولین مواجهه با رمان قرار دارد، خسته‌کننده به نظر برسد و او را از ادامه راه دل‌زده کند.
۳- اگر شروع رمان خوانی با آثار ساده‌تری انجام شود، احتمال ایجاد کشش و رغبت به رمان خوانی بیشتر است. فردی که اصلاً اهل رمان خوانی نبوده، بهتر است که این مسیر را با آثاری رئالیستی، تک‌خطی و خالی از ابهام و پیچیدگی آغاز کند. انتخاب آثار چند روایی، لایه‌دار، مبهم و جریان سیال ذهن در ابتدای رمان خوانی، ممکن است ادامه مسیر را با شکست مواجه کند.
۴- بهتر است برای خواندن رمان برنامه منظمی داشته باشیم؛ نه آن‌قدر به خودمان سخت بگیریم که انتظار داشته باشیم رمانی را یک شبه به پایان برسانیم و نه آن‌قدر بی‌تفاوت برخورد کنیم که یک رمان مدت‌ها نیمه خوانده باقی بماند. شایسته است که با توجه به حجم رمان، هرروز تعداد مشخصی از صفحات آن را در برنامه مطالعه خود قرار دهیم.
۵- از روبه‌رو شدن با ادبیات کلاسیک نهراسیم. ادبیات کلاسیک فقط آثار سنگین چند جلدی نیست. در ادبیات گذشته جهان و ایران، آثار درخشان ساده و کم‌حجمی نیز وجود دارد که بتوانیم شروعی قوی و اثربخش در مسیر رمان خوانی داشته باشیم.
۶- اگر به کتاب‌های صوتی علاقه داریم، می‌توانیم رمان خوانی را با کتاب‌های صوتی آغاز کنیم تا جذابیت بیشتری برایمان داشته باشد. بسیاری از آثار برجسته جهان و ایران توسط گویندگان مختلف قرائت شده‌اند که می‌توانیم آن‌ها را به‌جای کتاب کاغذی تهیه کنیم. امتیاز مهم کتاب صوتی نسبت به کتاب کاغذی این است که نیاز به حمل و تورق فیزیکی ندارد و می‌توانیم در حین انجام کارهای روزمره و در مکان‌های مختلف به آن گوش بدهیم.
۷- مسیر رمان خوانی را می‌توانیم هم با آثار خارجی و هم با آثار ایرانی شروع کنیم. این مسئله که در میان رمان خوان‌های حرفه‌ای، آثار خارجی طرفداران بیشتری دارد، غیرقابل‌انکار است؛ اما حقیقت این است که نباید صفر و صد برخورد کرد. در ادبیات داستانی ایران چه در گذشته و چه امروز، رمان‌های بی‌نظیری وجود دارد که خواندنشان پیشنهاد می‌شود؛ اما ارجح آن است که به سرچشمه برگردیم و از آثار نویسندگان گذشته شروع کنیم.
۸- در ابتدای مسیر رمان خوانی که هنوز تشخیص سره از ناسره و رمان اصیل از رمان عامه‌پسند چندان در ما قوت نگرفته است، می‌توانیم برای شناخت یک اثر، از نقدها و یادداشت‌هایی که در مورد آن نوشته و منتشر شده است و یا از نظرات اهل فن و بزرگان عرصه داستان استفاده کنیم. صف طولانی برای خرید یک کتاب، جشن امضاهای متعدد برای معرفی یک کتاب، رسیدن به نوبت‌های چاپ بسیار بالا، انتشار از سوی یک ناشر نامدار، سروصدا و حواشی یک کتاب یا نویسنده آن در فضای مجازی و ازاین‌دست موارد، هیچ‌کدام دلیل قطعی بر قدرت و اصالت یک اثر نیست و خواننده مبتدی نباید تحت تأثیر ظواهر قرار بگیرد.
۹- در پایان باید گفت همان‌طور که اشاره شد، بهتر است رمان خوانی با کتاب‌هایی که نزدیک به سلیقه ما است شروع شود؛ اما پیشنهاد می‌شود که در ادامه مسیر، کتاب‌هایی با مضامین و سبک‌های مختلف روایی نیز مطالعه کنیم تا بتوانیم با مکان‌ها و فضاهای متفاوت، شخصیت‌های گوناگون و قصه‌های متنوع واقع‌گرایانه یا خیالی و عجیب‌وغریب روبه‌رو شویم و آنچه را که در زندگی شخصی ما امکان تجربه کردنش نیست، با مطالعه احساس کنیم. همچنین این مسئله می‌تواند آرام‌آرام به حرفه‌ای‌تر شدن ما در رمان خوانی و دستیابی به نگاه گسترده‌تر در حوزه ادبیات داستانی کمک کند.