شاهد سفر مجدد رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به منطقه هستیم که درباره ایران و مذاکرات پیش‌رو با برخی کشورهای عربی به گفتگو بپردازد؛ تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
در حال حاضر مقطع بسیار مهمی برای برجام به شمار می‌آید. با توجه به اعلام 8 آذر برای شروع مجدد مذاکرات ایران با 1+4 و مذاکره غیرمستقیم با آمریکا و همچنین جلسه آژانس و شورای حکام که قبل از این نشست قرار است، تشکیل شود که موضوع جلسه به برنامه هسته‌ای ایران مربوط است، ممکن است اتفاقات جدیدی رقم بخورد. باید در نظر داشته باشیم که بااینکه اختلاف اصلی بین ایران و آمریکا است، ولی متحدین اصلی آمریکا مثل اسرائیل، عربستان سعودی، کشورهای همسایه خلیج‌فارس، اروپایی‌ها و حتی چین و روس‌ها هرکدام در این قضیه به‌نوعی دخیل و ذینفع هستند. دراین‌ارتباط به نظر می‌رسد سفر آقای رابرت مالی برای هماهنگی بیشتر و تبادل‌نظر با این کشورها قبل از شروع مذاکرات باشد. اگر قرار باشد توافقی با ایران صورت بگیرد خواسته‌های آن‌ها هم به‌نوعی در این توافق بازگشت برجام مهم است و احتمالاً بازگشت برجام تنها این نیست که یک‌باره به برجام 2015 برگردند و مطالب جدیدی در کنارش با توجه به تغییر شرایط و نقطه نظرات و منافعی که کشورهای دیگر دارند باید ازنظر آمریکایی‌ها دیده شود. نکته بعدی، برجام به‌طور طبیعی به مسائل خاورمیانه و سیاست خاورمیانه ایران گره‌خورده است؛ یعنی برجام در خلأ توافق نمی‌شود و همان‌طور که بایدن و دولت آمریکا اعلام کرده‌اند، بازگشت آمریکا به برجام مقدمه‌ای برای گفتگو و حل‌و‌فصل سایر اختلافاتی که با ایران دارند ازجمله مسائل خاورمیانه، حقوق بشر، موشک، تروریسم و ... هم هست. همچنین مناسبات دوجانبه ایران و آمریکا و مناسبات ایران با کشورهایی مثل بحرین، عربستان سعودی، عراق، سوریه، لبنان، یمن و حتی افغانستان به‌نوعی با مذاکرات برجام و توافقی که صورت می‌گیرد مستقیم یا غیرمستقیم تأثیرات متقابلی دارد.
با توجه به سفرهایی که رابرت مالی به منطقه داشته، آیا امریکا به نتیجه‌ای که مدنظر دارد، می‌رسد؟
طبیعتاً آمریکایی‌ها هدفشان این است که به برجام برگردند و بعد راجع به سایر موضوعات پیگیری کنند، اما سیاستی که برخی از کشورهای عربی دارند برعکس آمریکایی‌ها است. آن‌ها بر این باور هستند که برجام زمانی به درد می‌خورد که منافع آن‌ها را حفظ کند و انتظار دارند که اول راجع به سایر سیاست‌ها صحبت شود و خواسته‌های آن‌ها در برجام دیده شود. به همین خاطر عربستان سعودی، اسرائیل و برخی دیگر کشورها با برجامی که در سال 2015 توافق شد، مخالف بوده و هستند، به دلیل اینکه آن را کافی نمی‌دانستند. شاید آمریکایی‌ها می‌خواهند این کشورها را به‌نوعی توجیه کنند و بدانند خواسته‌هایشان چیست که در مذاکرات با ایران با توجه به خواسته‌های هم‌پیمانانشان در منطقه و متحدینی که دارند، وارد مذاکره شوند.
با توجه به سفر باقری به اروپا و همچنین سفر رابرات مالی به منطقه، به نظر شما آیا انتظار ایران از این سفرها به نتیجه می‌رسد یا امریکا؟
مذاکرات همیشه سیاه‌وسفید نیست، بلکه در منطقه خاکستری حرکت می‌کند و همچنین بده و بستان هست و نه خواسته‌های ایران 100 درصد برآورده می‌شود و نه خواسته‌های آمریکا. مفهومش این نیست که منافع هر دو طرف به‌صورت نصف به نصف برآورده می‌شود، بلکه بر اساس توانایی‌ها، امکانات و ابزار هر طرف این توافق صورت می‌گیرد، اما مشکل اصلی یعنی طرف اصلی ایران در درجه اول آمریکا است. ایران و آمریکا باید با همدیگر به توافق برسند و سایر طرف‌ها خصوصاً اروپایی‌ها بیشتر یک واسطه تلقی می‌شوند که طرف اصلی قضیه نیستند، بلکه اگر ایران و آمریکا به توافق برسند طرف‌های دیگر ناچارند آن را بپذیرند و سعی کنند که فضایی ایجاد شود که ایران بتواند با آن‌ها از موضع بالاتر و پرقدرت‌تر صحبت کند و به توافق برسد، به‌خصوص با عربستان سعودی.
یکی از تحلیلگران اروپایی بر این باور است که سیگنال‌های بلوک غرب راجع به مذاکرات چندان مثبت به نظر نمی‌رسد؛ تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
مذاکرات و مسئله برجام موضوعی پیچیده است، به دلیل اینکه علاوه بر تحریم‌های برجامی دوره ترامپ، آمریکا در ادامه در دوره بایدن هم تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرده که اگرچه عنوان این تحریم‌ها بر اساس رویکرد هسته‌ای نیست، اما با تحریم‌های قبلی هم‌پوشانی دارد و باید همه این تحریم‌ها برداشته شود. ایران نیز اقداماتی مانند بالا بردن سطح غنی‌سازی را صورت داده که طبیعتاً برای ایران مشکل است که به‌یک‌باره به نقطه اول برگردد. رسیدن به توافق ساده نیست، به‌خصوص اینکه تیم مذاکره‌کننده فعلی ایران علاوه بر اینکه از مخالفین برجام بودند، ازنظر حرفه‌ای هم به سطح تیم قبلی نمی‌رسند و اگر بخواهند مسائل جدیدی را در روند مذاکرات مطرح کنند، ممکن است اصلاً کل برجام کنار گذاشته شود و یک مذاکرات پیرامون توافق جدید صورت بگیرد و این وضعیت را بسیار سخت و پیچیده می‌کند و حتی ممکن است توافق انجام نشود. توجه داشته باشید توافق برجام برنامه 8 ساله بود که 2023 یعنی دو سال دیگر پایان می‌یابد و اگر مذاکرات طول بکشد عملاً موضوع بازگشت برجام منتفی خواهد شد.
برخی بر این باورند که جو بایدن قدرت باراک اوباما را ندارد، زیرا محبوبیتش در آمریکا پایین آمده و با مجلس سنا هم مشکلاتی پیدا کرده است؛ این را چطور می‌بینید؟
اخباری که از امریکا بیرون آماده دال بر این دارد که جو بایدن در آمریکا قوی نیست و سال آینده هم انتخابات کنگره در پیش است و احتمال اینکه دموکرات‌ها انتخابات سنا و کنگره مجلس نمایندگان را ببازند هم وجود دارد. همچنین موضوع افغانستان هم روی محبوبیت بایدن تأثیرگذار گذاشته است. اگر او در مورد ایران هم اشتباهی کند طبیعتاً وضعیتی که دارد متزلزل‌تر خواهد شد. در داخل امریکا نیز مسائل مرتبط با کرونا و تورم وجود دارد که بایدن را تحت‌فشار قرار داده است. جو بایدن برخلاف باراک اوباما نمی‌تواند تصمیمات سخت بگیرد و همچنین بخشی از اعضای حزب دموکرات مخالف احیای برجام هستند و بخش دیگر نیز به دلیل موقعیتی که دارند بسیار محتاطانه عمل خواهند کرد. شرایط منطقه، آمریکا و ایران با 2015 کاملاً متفاوت است.