به قلم تد اشنایدر
29 اکتبر 2021
تارنمای اوریجینال آنتیوار
برگردان و کوتاهسازی علیاصغر شهدی
[email protected]
آمریکاییها بیصبرانه منتظر بازگشت ایران به مذاکرات هستهای برجام هستند، موضوعی که عجیب است؛ زیرا آنها کسانی هستند که این توافقنامه را ترک کرده و هیچ کاری برای بازگشت به آن ازجمله لغو تحریمها انجام ندادهاند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالاتمتحده، به ایران هشدار داد و گفت: «زمان رو به اتمام است.» رابرت مالی، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران نیز هشدار داد که «بیصبری مشترک» بین ایالاتمتحده و متحدانش درحالیکه همچنان منتظر ایران هستند، وجود دارد.
همزمان با بیتاب شدن غیرموجه ایالاتمتحده، صبوری ایران بیشتر میشود. با گذشت زمان، دلایل این صبوری ممکن است افزایش یابد که چرا ایران چندان عجلهای به بازگشت به توافق هستهای از خود نشان نمیدهد. برای این عدم عجله حداقل چهار دلیل وجود دارد.
چرا ایران باید درباره مجازات خود مذاکره کند؟
ایران قبلاً توافق هستهای را امضا و کاملاً به آن پای بند بود. شاید با منطق ایران همخوانی نداشته باشد که چرا آنها به خاطر نقض غیرقانونی توافق توسط آمریکا باید مجازات شوند؟ اما این دقیقاً همان چیزی است که ایالاتمتحده خواستار آن است. ایالاتمتحده اصرار دارد که بازگشت این کشور به برجام مستلزم مذاکرات بعدی برای طولانیتر و قویتر کردن توافق است. حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به درخواست آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: «ما توافقی بهاصطلاح طولانیتر و قویتر نخواهیم داشت؛ و این یکی از دلایلی است که ایران احساس فوریت نمیکند تا به توافق بازگردد.» آنها عجلهای برای توافق ندارند، چراکه این ایرانیها نبودهاند که توافق را زیر پا گذاشته باشند.
اثر تنبیهی غیرقابلاعتماد بودن آمریکا
بزرگترین نگرانی ایران این نیست که آمریکا بهطور غیرقانونی از برجام خارج شده است؛ بلکه بزرگترین نگرانی برای ایران این است که ایالاتمتحده تضمین نمیکند که دیگر چنین کاری را انجام ندهد. غیرقابلاعتماد بودن آمریکا اثر تنبیهی بیشتری دارد، زیرا کشورهای دیگر از ترس اینکه مبادا آمریکا به تحریم آنها به دلیل تجارت با ایران مبادرت کند، از همکاری با ایران خودداری میکنند؛ اما حتی این هم چیزی نیست که بیشترین نگرانی را برای ایران به همراه داشته باشد. ایران خواستار این بود که تعهدات آمریکا در چارچوب برجام این بار ازنظر قانونی برای آنها الزامآور باشد. آن عدم حضور، یکبار برای ایران گران تمام شده بود؛ اما باز آمریکا نمیپذیرد که تعهد بدهد. مقامات آمریکایی ادعا میکنند که سیستم دموکراتیک، آنها را از بستن دست دولتهای بعد از بایدن منع میکند؛ اما بر اساس گزارش تریتا پارسی، آنچه برای ایران بسیار نگرانکننده و ناامیدکننده است این است که وقتی ایرانیها این استدلال را پذیرفتند و این تقاضا را بهگونهای تطبیق دادند که تعهدات آمریکا در برجام فقط برای بقیه دوره بایدن ازنظر قانونی لازمالاجرا باشد، دولت بایدن دوباره امتناع کرد. آنها حاضر نبودند تضمین کنند که بایدن به توافقات و تعهدات خود در طول دوره ریاست جمهوری خود عمل کند، حتی اگر ایران مجدداً به توافق هستهای بپیوندد و بهطور کامل از آن تبعیت کند. این دومین دلیلی است که ایران هیچ اضطراری برای بازگشت به توافق احساس نمیکند: چرا با کسی قراردادی امضا میکند که از قول دادن به اینکه امضای او در یک قرارداد، پایبندی او به آن قرارداد را تضمین میکند، خودداری میورزد؟
اهرم روبهزوال
هدف تحریمهای آمریکا علیه ایران، ایجاد اهرم فشار در مذاکرات و سختی دادن به مردم این کشور به قیمت تسلیم در برابر خواستههای هستهای آمریکا است. اثربخشی محاصره به بستن کامل بازارها به روی ایران بستگی دارد؛ اما ایران راهی برای فرار پیدا کرده است. با بسته شدن بازارهای غربی به روی ایرانیها، ایران به سمت شرق رفته است. ایران اخیراً یک مشارکت استراتژیک و اقتصادی 25 ساله با چین به ارزش 400 میلیارد دلار امضا کرده است. آنها با روسیه برای برخورداری از سیستم ماهوارهای پیشرفته قرارداد امضا کردهاند. ایران همچنین عضو دائم سازمان همکاری شانگهای شده است. این شکاف تازه کشف شده در محاصره، تأثیر اهرم آمریکا را کاهش داده است؛ و این سومین دلیلی است که ایران احساس فوریت و فشار کمتری برای بازگشت به توافق میکند.
کاهش فشار منطقهای
عربستان سعودی در اتحاد علیه ایران به اسرائیل و چندین کشور دیگر خاورمیانه پیوسته بود. اگرچه عربستان سعودی خود توافقنامه ابراهیم را امضا نکرده است، اما مطمئناً آن را تأیید کرده و از آن حمایت میکند. عربستان سعودی نمیخواهد با ایران وارد جنگ شود، اما آنها دوست داشتند آمریکا را وارد جنگ با ایران کنند. طرح A پیوستن به بلوک کشورهای ضد ایران برای تحتفشار قرار دادن ایران بود. تنها در ناامیدی از موفقیت آشکار طرح A بود که عربستان سعودی شروع به بررسی طرح B کرد. هدف این طرح این بود که اگر نمیتوانید ایران را درهم بشکنید، به آن بپیوندید. طرح B داشتن روابط مسالمتآمیزتر با ایران است. حداقل از ابتدای سال 2020، عربستان سعودی و ایران در حال مذاکره برای کاهش تنش بودهاند. از زمان پذیرش طرح B، دو کشور چندین بار با یکدیگر ملاقات کردهاند و جلسات محرمانه علنی شده است؛ ایران علناً تأیید کرده است که آنها و عربستان سعودی در تلاش برای حل اختلافات خود هستند. عربستان سعودی و ایران توافق کردند صادرات ایران به عربستان از سر گرفته شود و عربستان سعودی که زمانی مخالف توافق هستهای با ایران بود، برای اولین بار نشان داد که تا زمانی که ایران بهطرف تسلیحات هستهای نرود، ممکن است بتواند با توافق هستهای با ایران زندگی کند. این کاهش فشار در همسایگی ایران ممکن است یکی دیگر از دلایلی باشد که این کشور احساس فوریت کمتری برای بازگشت به توافق میکند.