به قلم کایران شرما، سردبیری
17 سپتامبر
تارنمای نیکی آسیا
برگردان علی‌اصغر شهدی
[email protected]
ایران به‌عنوان عضو کامل به سازمان همکاری شانگهای به رهبری چین و روسیه پیوست. حرکتی که به گفته کارشناسان به تهران نفوذ بیشتری در آسیای مرکزی ازجمله در همسایه جنگ‌زده، افغانستان خواهد داد.
شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین روز جمعه در سخنرانی خود در شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه پایتخت تاجیکستان گفت: «امروز ما رویه‌هایی را برای پذیرش ایران به‌عنوان عضو سازمان همکاری شانگهای و عربستان سعودی، مصر و قطر با موقعیت «شریک گفتگو» آغاز کردیم.»
طبق ترجمه انگلیسی که توسط خبرگزاری رسمی چین شینهوا به اشتراک گذاشته شد، شی اظهار داشت که اطمینان دارد «خانواده رو به رشد سازمان همکاری شانگهای سازندگان صلح جهانی، مشارکت‌کننده در توسعه جهانی و مدافعان نظم بین‌المللی» خواهند بود.
ایران که به دلیل برنامه هسته‌ای بحث‌برانگیز تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد، در سال 2005 به‌عنوان ناظر به بلوک امنیتی اوراسیا پیوست و مدت‌هاست به دنبال عضویت کامل در این سازمان است. ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران برای شرکت در نشست سازمان همکاری شانگهای به دوشنبه رفت؛ این اولین نشست گروه پس از سلطه طالبان در افغانستان به‌عنوان یک کشور ناظر بود.
هارش وی پانت، رئیس برنامه مطالعات استراتژیک در بنیاد تحقیقات نظارت پایه در دهلی‌نو، به نیکی آسیا گفت که گنجاندن ایران به‌عنوان یک عضو، این سازمان را به‌عنوان بخشی ارگانیک‌تر از سیستم آسیای میانه و خاورمیانه بزرگ‌تر تبدیل می‌کند. تهران با چالش‌هایی که از افغانستان ناشی می‌شود روبرو است و می‌خواهد بر این کشور آشفته و منطقه اطراف خود نظارت داشته باشد.
ایران باسابقه طولانی در روابط فرهنگی و سیاسی با افغانستان، میزبان 780 هزار پناهنده ثبت شده افغان به همراه 2 میلیون پناهنده بدون اسناد هویتی است.
به‌جز چین، روسیه و تاجیکستان که از بنیان‌گذاران سازمان همکاری شانگهای هستند، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان و ازبکستان نیز بعداً به‌عنوان اعضای دائمی به آن اضافه شدند. بلاروس و مغولستان نیز در هیئت ناظر سازمان را همراهی می‌کنند، در همین حال که چندین کشور دیگر در موقعیت «شریک گفتگو» قرار دارند.
از دیدگاه دیگر اعضا، مهم‌ترین نگرانی کنونی عواقب خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان است – سرریز ناآرامی‌های ناشی از این عقب‌نشینی احتمالاً ابتدا در آسیای مرکزی احساس خواهد شد. دراین‌ارتباط پانت گفت: «دولت‌های منطقه و روسیه می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که تفسیر طالبان از اسلام رادیکال نباید به آسیای میانه گسترش یابد.»
ایران توسط یک حکومت مذهبی شیعه رهبری می‌شود. در شرایط فعلی، پانت استدلال می‌کند که «داشتن ایران در عرصه، امکان سیاست‌گذاری بهتر و رویکرد جامع‌تری را برای برخورد با چالش‌های منطقه فراهم می‌کند.»
«نارندرا مودی»، نخست‌وزیر هند در هنگام سخنرانی در نشست عمومی اجلاس سازمان همکاری شانگهای، تهدید افراط‌گرایی را مورد تأکید قرار داد و گفت: «بزرگ‌ترین چالش‌ها در این منطقه مربوط به صلح، امنیت و کمبود اعتماد و علت اصلی این مشکلات افزایش افراط‌گرایی است. تحولات اخیر در افغانستان این چالش را حتی آشکارتر کرده است، لذا سازمان همکاری شانگهای باید در این زمینه ابتکار عمل را در دست گیرد.»
هم‌زمان، مودی از ورود ایران به‌عنوان یک عضو جدید در کنار شرکای جدید در موقعیت گفتگو استقبال کرد. وی در این اجلاس که برخی از رهبران شخصاً در آن حضور یافته بودند، گفت: «گسترش سازمان همکاری شانگهای نشان‌دهنده نفوذ روزافزون سازمان ما است.»
درحالی‌که افغانستان ممکن است یک نگرانی کلیدی برای ایران باشد، اما عضویت این کشور در سازمان همکاری شانگهای می‌تواند به آن کمک کند تا روابط قوی‌تری با چین و روسیه - بزرگ‌ترین نیروهای این گروه - ایجاد کند.
پانت گفت: «قرار گرفتن ایران در هم‌گروهی با چین و روسیه به این معناست که به‌عنوان یک قدرت ضدآمریکایی و ضد غربی در خاورمیانه به او این امکان را می‌دهد تا روابط خود را با پکن و مسکو به‌طور اساسی توسعه دهد.»