من متولد روستای بایع کلا (شهیدآباد) متولد سال 1346 هستم. زمانی که تولید برنج با حیوانات اهلی مانند گاو و اسب در کاشت و برداشت استفاده می‌شد، طبعاً زمین‌های خشک زاری از زمین‌های شالیزار بیشتر بود. نزولات آسمانی و برکت‌های رودخانه زمین‌های شالیزار را مشروب می‌ساخت و در این میان وجود میرابان معتمد در کارها رونق بیشتری داشت. نمونه آن می‌توان از مرحوم حاج ملأ محمدحسن علی گل زاده نام برد که میرابی منصف و موجه بود او علاوه بر این لقب، لقب شیخ‌الاسلام روستا را داشت و به کار کشاورزی مشغول بود. او در ترویج مسائل اسلامی پولی از کسی دریافت نمی‌کرد.
به تدریج در نیمه دهه 30 موتور کشاورزی برای شخم و شیار به جای گاو جایگزین شد و موتورهای کارخانه میتسوبیشی ژاپن جای نزولات رودخانه را گرفت. چاه‌های مشبک زمین‌های شالیزار را زیاد کرد و زمین‌های خشک زاری به شالیزار تبدیل شدند. شعار کارخانه کوبوتای و میتسوبیشی ژاپن با روز 8 ریال و 12 ریال هزینه شروع به کارکرد و روستای بزرگ بایع کلا (شهیدآباد) نمونه‌ای تیلر کوبوتای و موتور میتسوبیشی نوآوری شد.
از درامد برنج در دهه 40 و 50 بیست‌وپنج نفر به مکه جهت فریضه حج اعزام شدند. جا دارد از مرحوم حاج خدامراد حقانی که به وسیله کشتی به سفر حج اعزام شد یادی کنم. زمین‌های کشاورزی متوسط در دهه 40 پنج هزار تومان و در دهه 50 تا 55 سی هزار تومان و در دهه 55 تا 60 صد هزار تومان بود. تولید برنج در دهه 40 و 50 غنائی در روستا بخشید و رفته‌رفته در اوایل دهه 50 خانه‌های آجری مهندسی ساز در روستا شروع شد. خانه‌هایی که در دهه 50 و 40 به تعداد انگشتان دست نمی‌رسید در دهه 60 به خاطر تولید برنج پر محصول آمل 3 که مشوق تولید آن مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود به خاطر توانمندی بالای روستا خانه‌های آجری و مهندسی ساز بیشتر شد. زمین‌های کشاورزی در اوایل دهه 60 هر هکتاری از 100 هزار تومان شروع می‌شد تا به یک‌میلیون تومان در اوایل دهه 70 رسید و از دهه 70 تا دهه 80 از ده میلیون تومان شروع و از اوایل دهه 80 از ده میلیون تومان به 25 میلیون تومان در دهه نود رسید. از دهه 90 تا 1400 از هکتاری 25 میلیون تومان به 2 میلیارد و 500 میلیون تومان رسید.
این فقط در روستای شهیدآباد بایع کالای بابل بود که به خاطر رشد و تولید زمین‌های کشاورزی منطقه و از اعتبار منزلت بیشتری برخوردار بود. البته هرج‌ومرج و گرانی زمین آسیب‌های فراوانی به تولید، تبدیل، توزیع و مصرف برنج می‌رساند که به آن اشاره می‌شود.
مرحوم حاج ملأ آقاجان علیجان نژاد مدیر کارخانه آسیاب آبی بود و چون در آن زمان تولید و تبدیل برنج محدود بود و کشاورزان برای خوراک محدودشان شالی را تبدیل برنج می‌کردند. اوایل سال 40 کارخانه‌های انگلیسی تبدیل برنج وارد مدار تولید شد و تولید کشاورزی رونق گرفت. کارخانه‌های شالی‌کوبی که مجهز به خشک‌کن و تبدیل برنج بودند سرعت و رونقی به امر تولید دادند و رفته‌رفته سفر و زیارت در منطقه بیشتر شد. سفر به مشهد مقدس، کربلای معلا و مکه مکرمه در منطقه به واسطه تولید برنج رونق گرفت و کارمزد کارخانه شالی‌کوبی انگلیسی از نیم ریال اوایل دهه 40 به 25 ریال دهه 60 و تا دهه 80 به 100 ریال و از دهه 80 تا 1400 به کیلویی 10000 ریال رسید. استهلاک، کارگر، هزینه برق، هزینه‌های جانبی و جنبی در امر تولید شالی به برنج بابت هزینه زیاد تولید شد.
توزیع برنج سرمایه اولیه مغازه‌ها بود به طوری که در مشهد مقدس به واسطه مصرف کم برنج توزیع آن دچار مشکل بود. همیشه تجار و بازرگانان برنج را سرمایه بی هزینه‌ای برای توزیع‌کنندگان داشتند به طوری که مرحوم سید هاشم سیدنا که بازرگانی سیدنا در مشهد سابقه صدساله داشت؛ مرحوم سید مختار رشتی، مرحوم حاج سید حسن سیدنا و مرحوم سیدهاشم سیدنا به واسطه بی تعهدی یک آقازاده سابقه صدساله برنج خاندان سیدنا را بر باد داد. البته نگارنده خود نیز دچار آسیب با اصطلاح آقازادگی شد! آقازاده‌ای این بار توسط داماد یکی از آقایان نقش ایفا کرد و در سال 83 به تن خواه هفت هزار کیلو برنج آسیب وارد کرد و آن را از بین برد. اگر مساعدت و همت بانو نصرت زمان ریخته‌گر زاده نبود شاید نگارنده نیز دچار سرنوشت خاندان سیدنا می‌شد.
در سال 1360 که برنج در معرض طرح دولتی قرار گرفت توزیع‌کنندگان برنج ده‌ها خانوار به صورت سه دسته تاجر، واسطه و تحصیل‌دار، بیکار شدند. مرحوم حاج قاسم علی جان نژاد با مراجعه به آیت‌الله شیخ ابوالحسن شیرازی امام جمعه وقت مشهد شرح ماوقع را به ایشان گفت و مرحوم آیت‌الله شیرازی در توزیع برنج دولتی برنج‌فروشان را سهیم کرد و آنان به کار بازگشتند.
پادرمیانی مرحوم آیت‌الله شیرازی ده‌ها خانوار و صدها نفر را از بیکاری نجات داد. البته در سال 1400 می‌توان به سال بی‌سابقه‌ای در مورد توزیع توجه کرد از مورخه 5 مرداد تا 5 شهریور برنج 9 هزار تومان افزایش قیمت داشت. سیر صعودی قیمت از نیمه مرداد تا اوایل شهریور به طوری سیر صعودی را دنبال نمود که تولیدکنندگان هیچ نوع تمایل به عرضه و فروش نداشتند شاید در طول 80 سال به جرئت می‌توان گفت سالی نادر و بدبیاری برای توزیع‌کنندگان بود.
و اما مصرف، از دیرباز مصرف‌کنندگان سهمی به سزا در بازار برنج داشتند، ارزانی برنج نسبت به سایر محصولات چشم‌گیر بود به طوری که در دهه 40 متوسط نرخ برنج از 17 ریال تا 22 ریال تا دهه 50 بود یکی از علمای تهران که مدیر بنگاه برنج حاجی واحدی بود در اینجا به دو خاطره از کریم علی جان نژاد از تهران و مشهد در امر مصرف می‌پردازیم: یکی از علما که مدیر حساب داری برنج حاجی واحدی بود به یاد دارد که توزیع برنج در هفت‌ماهه اول سال با سرعت و در 5 ماهه دوم سال با کسادی مواجه بود یعنی فصل‌های گرمی سال بهار و تابستان مصرف برنج به کندی صورت می‌گرفت در مشهد که در سال 47 بازرگانی علی جان نژاد فروش گاه مستقلی جهت توزیع خورده فروشی برنج داشت برنج لاشه طارم کیلویی 8 ریال و طارم به هفده ریال و برنج آستانه‌اشرفیه به 27 ریال بود که علما و فضلای محترم مشتری سه رقم برنج رو در سه دسته بودند.
در سال 54 که مرحوم آیت‌الله میلانی به رحمت خدا رفت مرحوم آیت‌الله شیرازی از نجف به مشهد آمدند. ایشان به طلاب هزار ریال شهریه می‌دادند متوسط نرخ برنج طارم 50 ریال بود یعنی بیست کیلو برنج طارم در سال 54 متوسط نرخ بیست کیلو برنج طارم در 5 شهریور 1400؛ 900 هزار تومان است. برنج 50 ریالی به 45000 تومان افزایش پیداکرده که حقوق مصرف‌کنندگان که میلیون‌ها نفر هستند تضییع‌شده است.
دلایل گرانی برنج این است که تولید، مصرف کود و سم در فصل تولید به دست کشاورزان به‌موقع نمی‌رسد و کشاورزان آن‌ها را در بازار آزاد تهیه می‌کنند جا دارد شوراهای اسلامی هر روستا مصرف کود و سم هر کشاورز را به دقت بررسی کنند تا کشاورزان در امر تولید سرگردان قیمت‌ها نباشند.
یقیناً در وسایل تولید کشاورزی و وسایل کاشت و داشت و برداشت با جمع‌بندی می‌توان هزینه تولید را پایین آورد. متولیان وزارت بازرگانی و وزارت جهاد کشاورزی حقوق فی‌مابین تولیدکننده و مصرف‌کننده را با دقت بیشتری بررسی نموده تا تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان آسیب نبینند. همچنین در حق مصرف‌کنندگان با بررسی و تصمیم‌های کارشناسی شده در واردات برنج کارشناسی شده و حق مصرف‌کنندگان ضایع نشود.
گرانی و تورم حقوق اصلی توزیع‌کنندگان برنج را ضایع می‌کند. به طوری که سرمایه آنان از سال 1399 تا 1400 به چهل درصد کاهش‌یافته اگر متوسط برنج طارم به 22 هزار تومان و برنج فجر به 18 هزار تومان در سال 99 بوده در سال 1400 به 42 هزار تومان برنج طارم و برنج فجر به 37 هزار تومان افزایش پیداکرده این تورم و گرانی لجام‌گسیخته سرمایه توزیع‌کنندگان را 40 درصد کاهش می‌دهد.