19 اوت 2021
هیئت تحریریه
تارنمای فرست پست
برگردان و کوتاهسازی علیاصغر شهدی
[email protected]
«نیکلای پاتروشف» دبیر شورای امنیت روسیه روز چهارشنبه به شمخانی، همتای ایرانی خود اعلام کرد که قرار است ایران بهعنوان عضو کامل سازمان همکاری شانگهای (SCO) پذیرفته شود. خبری که بایدن را شوکه خواهد کرد. بهویژه که این اخبار در پسزمینه خروج آمریکا از افغانستان منتشر و انتظار میرود که این سازمان در غیاب حضور آمریکا نقش بیشتری را در منطقه (اوراسیا) ایفا کند؛ اما ابتدا بیایید ببینیم سازمان همکاری شانگهای چیست؟
بر اساس تارنمای «SCO» سازمان همکاری شانگهای یک سازمان دائمی بینالمللی بین دولتی است که تشکیل آن در 15 ژوئن 2001 در شانگهای (چین) توسط جمهوریهای قزاقستان، خلق چین و قرقیزستان فدراسیون روسیه، تاجیکستان و ازبکستان اعلام شد. این گروه دارای هشت عضو دائمی شامل چین، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان و هند است.
اهداف این سازمان تقویت اعتماد متقابل و حسن همجواری بین کشورهای عضو، ارتقاء همکاری مؤثر آنها در سیاست، تجارت، اقتصاد، تحقیقات، فناوری، فرهنگ و همچنین در زمینه آموزش، انرژی، حملونقل، گردشگری، حفاظت از محیطزیست و ... است. در اصل سازمان همکاری شانگهای یک گروه اوراسیایی است که در نقطه مقابل ناتو دیده میشود. سازمان شانگهای SCO در حال حاضر دارای چهار کشور ناظر است. از این میان، دو کشور ایران و افغانستان به دلایل متفاوت موردتوجه دولت بایدن قرار دارند.
ایران که 900 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد، در حال حاضر تمایل دارد با دولت فراگیر در افغانستان همکاری کند.
«ژائو لی جیان» سخنگوی وزارت خارجه چین روز دوشنبه گذشته پس از قدرت گرفتن طالبان، موضع کشورش را آشکار کرد و گفت که «آماده تعمیق روابط» دوستانه و همکاری «با حکومت طالبان است.
یکی از دلایل بزرگ پکن برای مراقبت و زیر نظر گرفتن افغانستان، نگرانی دیرینهاش مبنی بر این است که این کشور تحت کنترل طالبان ممکن است به یکقطب جنبش اسلامی ترکستان شرقی تبدیل شود.
پکن همچنین دلایلی به ارزش یک تریلیون دلار برای مراقبت از خود دارد؛ چین در حال سرمایهگذاری در مقیاس بزرگ در افغانستان است، زیرا این کشور دارای بزرگترین ذخایر لیتیوم، توریوم، مس، زغالسنگ، آهن، گاز، کبالت، جیوه، طلا در جهان است. در سال 2011، شرکت ملی نفت چین در یک پیشنهاد 400 میلیون دلاری برای حفاری سه میدان نفتی به مدت 25 سال که حاوی 87 میلیون بشکه نفت بود، برنده شد. چینیها میدانند که جنگ یک گزینه گران است.
در این میان روسیه که باید بگوییم، دارای تاریخچهای رنگارنگ با افغانستان است، به دنبال این است که با طالبان همراه شود. علیرغم اینکه گروه اسلامگرای طالبان ریشه خود را در جنگ علیه شوروی در دهه 1980 میداند، معذالک دیدگاه کنونی روسیه در مورد این گروه عملگرا است. تحلیلگران میگویند کرملین میخواهد از منافع خود در آسیای میانه، جایی که چندین پایگاه نظامی دارد، محافظت کند و مایل است از بیثباتی و تروریسم احتمالی که در آستانه گسترش در منطقه است، جلوگیری کند.
وزارت خارجه روسیه روز دوشنبه در بیانیهای اعلام کرد که وضعیت در کابل خوب و «در حال تثبیت» است و مدعی شد که طالبان «بازگرداندن نظم عمومی» را آغاز کردهاند. «نیکولای بوردیوژا»، دبیر کل سابق سازمان پیمان امنیت جمعی در مسکو گفت: «اگر میخواهیم صلح در آسیای مرکزی برقرار شود، باید با طالبان صحبت کنیم.»
طالبان میکوشد تا به همسایگان شمالی خود اطمینان دهد که هیچ طرحی برای آنها ندارد.
«سفیر ژیرنوف» گفت که روسیه میخواهد افغانستان با «همه کشورهای جهان» روابط صلحآمیز داشته باشد و طالبان قبلاً به ما این قول را داده بودند.
گفتگوی روسیه با طالبان ثمره چندین سال رفتوآمد دیپلماتیک بوده است. «سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه در تیرماه (ژوئیه) طالبان را «نیرویی قدرتمند» توصیف و دولت افغانستان را متهم به کارشکنی در مذاکرات کرد.
وزارت خارجه روسیه اعلام کرده است که در روابط نزدیک با دولت طالبان عجله نخواهد کرد و قبل از تصمیمگیری در مورد به رسمیت شناختن طالبان، رفتار این گروه را زیر نظر خواهد گرفت.
«آرکادی دوبنوف»، کارشناس آسیای مرکزی گفت: «مسکو اکنون به دنبال تقویت حضور نظامی خود در منطقه است. این کشورها به میزان مختلف موظف خواهند بود که مسکو را بپذیرند، اما هیچکس نمیخواهد حاکمیت خود را با امنیت عوض کند.»
روسیه، چین و ایران در یکچیز دیگر مشترک هستند؛ آنها هیچیک از سفارتخانههای خود را تعطیل نکرده و در تماس با طالبان هستند. نتیجه این است که امکان دارد برخی از این کشورها به دلایل ژئوپلیتیک، طالبان را در روزهای آینده بهطور بالقوه به رسمیت بشناسند. این میتواند آنها را در تضاد مستقیم با ایالاتمتحده قرار دهد که آژانسهای اطلاعاتیاش از قبل درباره گروههای تروریستی که بهطور بالقوه در افغانستان تحت کنترل هستند، ابراز نگرانی کرده است.