دکتر سید جلال ساداتیان- دیپلمات پیشین
دور هفتم مذاکرات وین برای بازگشت ایالاتمتحده امریکا به برجام و لغو تحریمها با تأخیر مواجه شده است، اما علت تأخیر با صراحت بیاننشده است. پنج دور مذاکرات در سه کمیته متفاوت، شامل: اول، کمیته لغو تحریمها از سوی امریکا، دوم کمیته نحوه بازگشت امریکا به برجام که جنبههای حقوقی و اجرای دارد و سوم بازگشت ایران به تعهدات برجامی است.
مذاکرات به خوبی پیش میرفت و از مصاحبه و بیان مقامات اروپایی، چینی، روس و همچنین اظهارات آقای دکتر عراقچی، رئیس هیئت مذاکرهکننده ایرانی روند مذاکرات مثبت ارزیابی میشد و پیشرفت را خوب توصیف میکردند. در دور ششم، روند کند شد و بازگشت هیئتها به پایتختها، فاصلهای بیش از گذشته برای ادامه و عزیمت گروههای مذاکرهکننده به وین، پیشآورد.
علت اساسی، حسب آنچه از اظهارات برخی افراد دخیل در مذاکرات استنباط میشود، این است که امریکا حاضر نیست رفع تحریم برخی اشخاص و نهادهای ایرانی در مرحله اولیه، انجام دهد و گفته که ایران از درخواست حداکثری عدول کند. اصولاً پیشنهاد امریکا از اول هم این بود که مرحلهای امور را پیش ببرند، یعنی به موازات برداشته شدن برخی از تحریمها، ایران هم بخشی از گامهای لازم برای بازگشت به شرایط تعهدات برجامی را انجام دهد.
متقابلاً ایران از هیئت آمریکائی که غیرمستقیم با گروه ۱+۴ مذاکره میکند، خواسته است که تضمین دهد، دولت بعدی امریکا، مثلاً اگر ترامپ یا شبیه به او بر سرکار آمد، از برجام خارج نشود. نکته دیگر اینکه، مکانیزه اسنپ بک، موسوم به مکانیزه ماشه هرگز نباید مورداستفاده هیچیک از اعضا و ازجمله امریکا قرار گیرد. آمریکائیها گفتهاند، چنین تضمینی را ایالاتمتحده نمیتواند بدهد، چون این تضمین منوط به تصویب کنگره با دوسوم آراء است و دولت آقای بایدن از چنین حمایتی برخوردار نیست. راهحل وسط میتواند این باشد که نامه رسمی دولت امریکا به تائید اعضای رسمی برجام در شورای امنیت سازمان ملل برسد و ضمیمه قطعنامه ۲۲۳۱ آن شورا و جزء لاینفک آن قرار گیرد.
این اقدام میتواند برای هیئت آمریکائی الزامآور باشد و همین طور در مورد لغو و بیاثر نمودن مکانیزه ماشه یا اسنپ بک که میتواند به عنوان اصلاحیه قطعنامه ۲۲۳۱ مورد تصویب اعضا در شورای امنیت قرار گیرد تا تعهد اعضا به عدم استفاده از آن، فراتر از میل و اراده دولتهای ملی ازجمله ایالاتمتحده امریکا یا اروپاییها عضو، مورد تأکید قرار گیرد. این اقدامات میتواند، بنبست فعلی را از سرِ راه برجام بردارد و در دولت فعلی آقای دکتر روحانی کار را به سرانجام برساند، زیرا معلوم نیست با شروع به کار دولت جدید و آمادگی هیئت مذاکرهکننده جدید، روند مذاکرات چه سرانجامی یابد، ضمن آنکه شاید اصولاً دولت جدید علاقهمند نباشد که این توافق به نام آنها صورت بگیرد و اگر ضعفی در آن باشد، تماماً به نام دولت قبلی گذاشته شود.