پوشش تلویزیون دولتی روسیه از اوکراین طی هفته گذشته با افزایش تنشها بیشتر شده، اما به نظر می‌رسد هنوز کمتر از بحران سال ۲۰۱۴ باشد. نزدیک به ۵ درصد اخبار و گزارش‌های سه شبکه خبری نزدیک به کرملین مربوط به اوضاع اوکراین است، در سال ۲۰۱۴ این رقم بین ۲۰ تا ۴۰ درصد بود. اخبار مربوط به تحرکات نظامی روسیه در طول مرز اوکراین و شبه‌جزیره کریمه موجب نگرانی از بروز یک تنش جدی در دُنباس، شده است. برخی درباره احتمال اشغال کامل بخش‌های شرقی و حتی جنوبی اوکراین هشدار داده‌اند اعم از این‌که این حمله به بهانه حمایت از روسی‌زبان‌های محلی در برابر حملات بالقوه اوکراین باشد یا برای دسترسی مجدد کریمه به آب ولو با توسل به‌زور. ولی عده‌ای بر این عقیده‌اند که حضور گسترده نظامی روسیه در نزدیک مرزهای اوکراین فقط هشداری است به جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا که به نظر روسیه از نزدیک درگیر مسائل اوکراین خواهد بود و همچنین هشداری به ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین که اخیراً نیروهای طرفدار روسیه را در کشور سرکوب کرده.
چه اتفاقاتی افتاده؟
در اوایل ماه فوریه که هم ارتش اوکراین و هم شورشیان طرفدار روسیه از افزایش تلفات ناشی از درگیری‌ها خبر داده و یکدیگر را متهم به استفاده از سلاح‌های سنگین که ممنوع شده بود کردند، این نگرانی ایجاد شد که ممکن است آتش‌بس شکننده‌ای که در ژوئیه ۲۰۲۰ برقرارشده بود، نقض شود. در تاریخ ۳۰ ماه مارس یعنی تنها چند روز پس از کشته شدن چهار سرباز اوکراینی در اثر آتشباری شورشیان درنزدیکی هورلیوکا در منطقه دونتسک، راسلان خومچاک، فرمانده کل نیروی مسلح اوکراین در پارلمان این کشور گفت که روسیه در طول مرز اوکراین، در مناطق تحت کنترل شورشیان و نیز شبه‌جزیره کریمه که به روسیه منضم شده، ۲۸ گردان از گروه‌های تاکتیکی را مستقر کرده است و هشدار داد که تعداد این نیروها ممکن است به‌زودی دو برابر شود. دستگاه اطلاعاتی اوکراین نیز اول آوریل هشدار داد که روسیه به دنبال بهانه‌ای است تا به‌عنوان «محافظت» از ساکنان جمهوری‌های خودخوانده، نیروهایش را در دُنباس یا حتی در داخل خاک اوکراین مستقر سازد. بسیاری از ساکنان این مناطق اخیراً گذرنامه روسی دریافت کرده‌اند. شورشیان نیز به‌نوبه خود گفته‌اند که نیروهای اوکراین مترصدند به‌محض صدور «دستور قطعی» به مناطق تحت کنترل جدایی‌طلبان حمله کنند. بعضی از وب‌سایت‌های اوکراینیِ طرفدار روسیه هم نوشته‌اند که فیلم کانال‌های ناشناس تلگرام نشان می‌دهد اوکراین در حال استقرار مجدد تجهیزات نظامی در مناطق شرقی کشور است.
پیش‌درآمد تنشها چه بود؟
تنش‌های کنونی به دنبال دو ماه پرتلاطم در اوکراین است و ممکن است ازنظر روسیه اقدامات اوکراین در این مدت دوستانه نبوده باشد. در ماه فوریه گذشته زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین با تحریم‌هایی موافقت کرد که نتیجه آن تعطیل سه کانال تلویزیونی مخالفان طرفدار روسیه بود. این کانال‌ها با ویکتور مدودچاک، نماینده پارلمان اوکراین که به دوستی نزدیک با ولادیمیر پوتین شهرت دارد، ارتباط داشت. تعطیل این کانال‌ها و همچنین توقیف دارایی‌های شخص مدودچاک، موجب خشم روسیه شد. ازلحاظ بین‌المللی، اوکراین تلاش‌هایش را برای جلب‌توجه بین‌المللی به‌ضمیمه کردن کریمه به روسیه افزایش داد و برای پایان اشغال شبه‌جزیره کریمه یک استراتژی پیشنهاد کرده و آن را انتشار داد. همچنین جهت شرکت در اولین جلسه «پلتفرم کریمه» برای کشورهای متعددی دعوت‌نامه فرستاد. ابتکاری که هدف از آن قرار دادن مجدد آینده شبه‌جزیره کریمه در دستور کار جهانی بود. این اقدامات در حالی بود که پس از الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴، اوکراین انتقال آب از این کشور به کریمه را قطع کرده و روسیه با مشکل بحران جدی کمبود آب در کریمه مواجه شده بود. ابعاد این موضوع تا آن حد بود که در اوکراین برخی از تحلیلگران معتقد بودند امتناع این کشور از انتقال آب قبل از «پایان اشغال» ممکن است سبب شود روسیه برای دسترسی به رودخانه دنیپر که درگذشته آب کریمه را تأمین می‌کرد، درصدد اشغال ناحیه خرسان، برآید.
واکنش‌ها چه بود؟
زلنسکی «نمایش قدرت» مسکو در طول مرز را «قابل‌انتظار» خوانده و فعالانه خواستار حمایت شرکای غربی اوکراین شده است. هم جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و هم بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا در گفتگوهای تلفنی جداگانه با رئیس‌جمهور اوکراین پشتیبانی قاطع خود را از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین اعلام کرده‌اند. فرانسه و آلمان نیز از اوکراین حمایت کرده و از «همه جناح‌ها خواسته‌اند خویشتن‌داری نشان دهند». ولی علیرغم این پشتیبانی‌ها در اوکراین این نگرانی دیده می‌شود که ممکن است این کشور در مقابله احتمالی با روسیه تنها بماند. عدم حضور زلنسکی در مذاکرات ۳۰ مارس آلمان، فرانسه و روسیه از طریق کنفرانس ویدیویی، موجب نگرانی رسانه‌ها شد چون منعکس‌کننده این هراس درازمدت بود که غرب و مسکو ممکن است بدون در نظر گرفتن منافع اوکراین درباره آینده این کشور تصمیم بگیرند. در روسیه لفاظی‌های هشداردهنده افزایش‌یافته و هم مقامات و هم رسانه‌های این کشور درباره احتمال «جنگ» هشدار داده؛ دولت اوکراین را مسبب افزایش تنش دانسته و معتقدند حرف آخر را واشنگتن می‌زند.