فرخنده رفائی: دانشمندان رشته کیهانی عظیمی کشف کردهاند که ۱۴ کهکشان همجهت در آن در حال چرخش هستند. این ساختار جوان و غنی از هیدروژن میتواند نحوه شکلگیری چرخش کهکشانها را توضیح دهد.
تیمی بینالمللی از اخترشناسان توانسته یکی از عظیمترین ساختارهای در حال چرخش جهان را شناسایی کند؛ رشتهای کیهانی به طول ۵.۵ میلیون سال نوری که ۱۴ کهکشان غنی از هیدروژن را مانند مهرههای یک دستبند در خود جای داده است. این کشف تازه، تصویری عملی و کمسابقه از نحوه انتقال حرکت، ماده و تکامل کهکشانها در دل «شبکه کیهانی» ارائه میدهد.
بهگزارش اینترستینگ اینجینیرینگ، این رشته کیهانی در فاصله ۱۴۰ میلیون سال نوری از زمین قرار دارد و پهنایی حدود ۱۱۷ هزار سال نوری دارد. آنچه این ساختار را منحصربهفرد کرده، نهفقط اندازه عظیم، بلکه چرخش همزمان رشته و کهکشانهای درون آن است.
نتایج این پژوهش در ماهنامه انجمن سلطنتی نجوم منتشر شده است. دکتر لایلا جونگ، از دانشگاه آکسفورد و یکی از نویسندگان اصلی این پژوهش، این ساختار را به «چرخوفلک فنجانهای چای» تشبیه میکند: «هر کهکشان مثل یک فنجان در حال چرخش است، اما خود سکوی اصلی یعنی رشته کیهانی نیز میچرخد. این حرکت دوگانه سرنخهای نادری درباره اینکه کهکشانها چطور اسپین خود را از ساختارهای بزرگتر میگیرند، ارائه میدهد.»
فیلامانها در کیهان نقش داربست را دارند؛ مسیرهایی عظیم از ماده تاریک و کهکشانها که جریان گاز و تکانه را هدایت میکنند. در این نمونه تازه، دادههای تلسکوپ رادیویی MeerKAT آفریقای جنوبی و مشاهدات نوری DESI و SDSS نشان دادهاند که کهکشانها همگی به شکل همراستا و با چرخشی هماهنگ درون این «رشته گازی» قرار گرفتهاند. سرعت چرخش استنباطشده حدود ۱۱۰ کیلومتر بر ثانیه اعلام شده است.
افزون بر چرخش هر کهکشان، کل ساختار نیز بهصورت یکپارچه در حال دوران است؛ طوری که کهکشانهای دو سوی ستون اصلی رشته در جهتهای مخالف حرکت میکنند. این رفتار با مدلهای رایج تکامل کهکشانی در تضاد است و نشان میدهد ساختارهای عظیم کیهانی نقش عمیقتری در شکلگیری حرکت زاویهای کهکشانها دارند.
پژوهشگران معتقدند این رشته هنوز جوان و بکر است؛ سرشار از هیدروژن که سوخت اصلی تشکیل ستارههاست. آنها همچنین این کهکشان را در وضعیتی «سرد و پویا» توصیف میکنند که آن را به یک فسیل زنده از جریانهای کیهانی تبدیل کرده است.
دکتر مادلینا تودوراکه، دیگر نویسنده پژوهش، میگوید: «این فیلامان مانند دفترچه خاطرات کیهان است؛ به ما کمک میکند بفهمیم کهکشانها چگونه میچرخند، رشد میکنند و شکل میگیرند.»
پهپادهای ایرانی برای بارورسازی ابرها
خشکسالیهای پیاپی و کاهش منابع آب، کشورها را به سمت استفاده از فناوریهای نوین برای افزایش بارش سوق داده است. یکی از مهمترین این فناوریها بارورسازی ابرهاست که ایران نیز اخیراً با بهرهگیری از پهپادهای تخصصی وارد مرحلهای جدید از اجرای آن شده است. محمدمهدی جوادیانزاده، رئیس سازمان توسعه و بهرهبرداری فناوریهای نوین آبهای جوی، اعلام کرده که تولید پهپادهای ایرانی ویژه بارورسازی آغاز شده و عملیات از ۱۰ آبان استارت خورده است؛ هرچند در پاییز فقط دو سامانه بارشی مناسب«در دریاچه ارومیه و خراسان رضوی»برای اجرای آزمایشی وجود داشته است. به گفته او، ایران شرایط بسیار مستعدی برای این فناوری دارد و در سامانههای مناسب میتوان ۱۵ تا ۲۰ درصد بارش را افزایش داد. اهمیت بارورسازی در شرایطی دوچندان شده که فشار بر منابع آب زیرزمینی رو به افزایش است. این روش، در صورت مدیریت علمی، میتواند مکملی مؤثر در کنار آبخیزداری، بازیافت آب و سدسازی باشد. مزیت نسل جدید عملیات بارورسازی، استفاده از پهپادهای هوشمند است که با هزینه کمتر و دقت بالاتر، ذرات لازم را در ارتفاعهای پایین و متوسط تزریق میکنند. همزمان، پژوهشها نشان میدهد استفاده از نانوذرات طبیعی میتواند جایگزین پاکتری برای یدید نقره باشد. پیشرفت دیگر در این حوزه، بهرهگیری از مدلسازی جوی با کمک هوش مصنوعی است که زمان و مکان دقیق عملیات را تعیین میکند و از مصرف بیرویه مواد جلوگیری میکند. ترکیب پهپاد، هواپیما و رادارهای زمینی نیز نظارتی مداوم و پوشش وسیعتری در عملیات ایجاد کرده است. مجموع این فناوریها بارورسازی ابرها را وارد فصل تازهای از کارآمدی و دقت کرده است.
برگرفته از: همشهری آنلاین