گروه فرهنگ و هنر - پری ثابت: مارک شاگال یکی از چهره‌هایی است که بدون او نمی‌توان تاریخ هنر مدرن را به‌درستی روایت کرد. هنرمندی که نه تنها نقاش بود، بلکه شاعر رنگ‌ها، قصه‌گوی رویاها و معمار جهانی خیالی بود که بر مرز میان واقعیت و خیال شکل گرفت. اهمیت آثار شاگال تنها در سبک منحصربه‌فرد یا شیوه رنگ‌گذاری رؤیایی او خلاصه نمی‌شود؛ بلکه در جهان تازه‌ای است که به نقاشی بخشید، جهانی که همچنان در هنر معاصر پژواک دارد و رد پای آن را می‌توان در آثار بسیاری از نقاشان امروز یافت.

ترکیب خیال و واقعیت؛ انقلاب شاگال در زبان بصری
پیش از ظهور شاگال، نقاشی یا در مسیر رئالیسم حرکت می‌کرد یا در مسیر انتزاع؛ اما شاگال با تلفیق این دو قطب، راه سومی گشود. او از یک‌سو ریشه در وقایع واقعی داشت: زندگی در دهکده‌های روسیه، سنت‌های یهودی، خاطرات کودکی، عشق و فقر. اما از سوی دیگر این واقعیت‌ها را در قالبی رؤیایی و شاعرانه بازآفرینی می‌کرد. نتیجه آنکه بیننده نه تنها با یک تصویر روبه‌رو می‌شود، بلکه با دنیایی مواجه است که منطق زمینی در آن حکم نمی‌کند: گاوهایی که پرواز می‌کنند، زوج‌هایی که در آسمان شناورند، یا موسیقی‌دانانی که با رنگ‌ها می‌رقصند.

رنگ به‌مثابه موسیقی؛ هارمونی که نقاشی امروز از شاگال آموخت
شاگال خود را «موسیقی‌دان رنگ‌ها» می‌دانست. رنگ در آثار او نه برای توصیف شکل، بلکه برای بیان احساس به‌کار می‌رود. آبی‌های عمیق او حس آرامش و رازآلودگی را منتقل می‌کنند، قرمزها شور و سرزندگی را به تصویر می‌کشند، و سبزها حالتی جادویی و فراواقعی دارند.
این نگاه احساسی به رنگ جایگاه ویژه‌ای در هنر معاصر پیدا کرده است. امروز بسیاری از نقاشان بیان‌گرا و حتی هنرمندان دیجیتال از رنگ به‌عنوان ابزار احساس استفاده می‌کنند، نه صرفاً وسیله‌ای برای بازنمایی. جریان‌هایی مانند نئواکسپرسیونیسم یا نقاشی‌های مفهومی رنگ‌محور، همگی وامدار آزادی رنگ در آثار شاگال هستند.

شاگال و روایت شخصی؛ الهام‌بخش هنر خودزندگی‌نامه‌ای
شاگال از نخستین هنرمندانی بود که بی‌پرده بخش‌های مهم زندگی‌اش را در آثارش جاری کرد؛ عشقش به بلا، اندوه جنگ، رنج‌های تبعید، سنت‌های مذهبی کودکی و شادی‌های کوچک زندگی روزمره.
امروز این شیوه روایت‌گری شخصی به یکی از جریان‌های مهم هنر تبدیل شده است. بسیاری از هنرمندان معاصر، از نقاشان تا هنرمندان ویدئوآرت، زندگی شخصی و هویت فرهنگی خود را در آثارشان بازتاب می‌دهند. این تأکید بر خاطره، هویت و احساسات فردی، از میراث مهم شاگال برای هنر امروز است؛ زیرا او نشان داد که داستان‌های شخصی می‌توانند جهانی و همه‌فهم باشند.

پیوند هنر و ادبیات؛ پلی میان دو جهان
آثار شاگال سرشار از استعاره‌های شاعرانه‌اند. او خود می‌گفت: «نقاشی من شعری است که با رنگ نوشته شده است.» همین ویژگی باعث شد که آثارش نه تنها برای نقاشان، بلکه برای نویسندگان، شاعران و نمایشنامه‌نویسان الهام‌بخش باشد.
در هنر امروز نیز این تلفیق میان هنرهای مختلف دیده می‌شود. بسیاری از هنرمندان معاصر از ادبیات، افسانه‌ها و شعر برای خلق اثر استفاده می‌کنند. جهان استعاری شاگال راه را برای این هم‌نشینی هنرها هموار کرد و به هنرمندان آموخت که تصویر می‌تواند همانند متن، حامل معناهای چندلایه باشد.

سوررئالیسم انسانی شاگال؛ چهره‌ای متفاوت از خلاف‌واقع‌گرایی
اگرچه شاگال را اغلب در کنار سوررئالیست‌ها قرار می‌دهند، اما او برخلاف بسیاری از آن‌ها از ناخودآگاه تاریک یا تصاویر اضطراب‌آور استفاده نکرد. رویاهای او روشن، لطیف و انسانی بودند؛ رویاهایی از عشق، آزادی و زیستن.
این رویکرد انسانی به خیال‌پردازی، امروز در آثار نسل جدید هنرمندان خیالی‌پرداز (fantastical artists) دیده می‌شود. به‌جای کابوس، جهان‌هایی خلق می‌کنند که در آن انسان‌ها دوباره به رؤیاهای خود نزدیک می‌شوند. این روند، ادامه میراث شاگال در استفاده از خیال برای نرم‌کردن واقعیت است.

تأثیر بر هنر عمومی و طراحی شهری
‌ اشتیاق شاگال به کار با شیشه‌های رنگی، دیوارنگاره‌ها و سقف‌نگاری‌ها باعث شد او در حوزه هنر عمومی نیز پیشگام باشد. آثار او در کلیساها، سالن‌های اپرا و بناهای عمومی الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان معاصر شد که امروز آثار خود را در فضاهای شهری عرضه می‌کنند.
ترکیب نور، رنگ و روایت، که شاگال در ویترای‌های معروفش به‌کار برد، اکنون در طراحی داخلی مدرن، هنر دیجیتال تعاملی و حتی نورپردازی شهری دیده می‌شود.
مارک شاگال صرفاً یک نقاش نبود؛ او شاعری بود که زبانش رنگ بود و جهانش رؤیا. اهمیت آثار او در نقاشی امروز نه تنها به‌خاطر سبک منحصربه‌فرد یا تخیل غنی‌اش است، بلکه به دلیل راه تازه‌ای است که پیش پای هنر گذاشت: راهی برای ترکیب احساس، رویا، روایت شخصی و رنگ‌های زنده.