مسئله حیات فرازمینی یکی از بزرگترین سوالات بشر در تاریخ علم بوده است. از زمانی که انسان به آسمانها نگریسته و به جستوجوی موجودات و زندگی در سیارههای دیگر پرداخته، داستانهای علمی تخیلی و نظریههای علمی درباره وجود حیات در خارج از کره زمین مطرح بودهاند. با پیشرفت فناوریهای فضایی و اکتشافات جدید، علم نیز توانسته به کشفیات شگفتانگیزی درباره احتمال وجود حیات در سیارات دیگر دست یابد. در این مقاله به برخی از حقایق علمی و عجیب درباره حیات در سیارههای دیگر و ارتباط آن با زمین پرداخته میشود.
کشف مولکولهای حیات در فضا
یکی از شگفتانگیزترین کشفیات در تاریخ علم، شناسایی مولکولهای پیچیده مانند آمینواسیدها و نوکلئوتیدها در فضا است. این مولکولها عناصر اصلی حیات را تشکیل میدهند. در سال ۲۰۰۹، تلسکوپ فضایی هابل موفق به شناسایی مولکولهای آمینواسیدی در سحابیهای بین ستارهای شد. این مولکولها میتوانند نشاندهنده شرایط پیشساز حیات در سیارات یا ماههای دوردست باشند.
مریخ؛ همسایه نزدیک و شواهد حیات گذشته
مریخ، سیارهای که همیشه مورد توجه جستوجوگران حیات بوده، هنوز یکی از اصلیترین اهداف اکتشافات فضایی است. مدارگردها و مریخنوردها در سالهای اخیر شواهدی از آب مایع در گذشته مریخ پیدا کردهاند که نشان میدهد این سیاره در دورانهای بسیار دور شرایطی مشابه زمین داشته و ممکن است حیات در آنجا وجود داشته باشد. به علاوه، تحلیلهای جدید از سنگهای مریخی که توسط مریخنوردها جمعآوری شدهاند، ترکیبات شیمیایی حاکی از وجود حیات میکروبی در گذشته را نشان میدهند.
کشف سیارات قابل سکونت
در «منطقه قابل سکونت»
در چند سال اخیر، اخترشناسان موفق به کشف سیاراتی در "منطقه قابل سکونت" (Habitable Zone) اطراف ستارگان دوردست شدهاند. این منطقه جایی است که شرایط مناسب برای وجود آب مایع وجود دارد، که از آن به عنوان یکی از پیشنیازهای حیات شناخته میشود. یکی از مهمترین کشفیات، سیاره "کپلر-۲۲b" بود که در فاصله ۶۰۰ سال نوری از زمین واقع شده است. این سیاره به طور بالقوه میتواند میزبان حیات باشد، زیرا شرایط آب و هوایی مشابه زمین را داراست.
زندگی در ماههای مشتری و زحل:
اقامتگاههای زیر یخ
در حالی که سیارههای دور دست همیشه در کانون توجه بودهاند، ماههای برخی سیارات نیز شرایط مناسبی برای حیات دارند. ماههای "یوروپا" (یکی از ماههای مشتری) و "انسلادوس" (یکی از ماههای زحل) از نظر علمی جزو بهترین مکانها برای جستوجوی حیات به شمار میروند. این ماهها دارای اقیانوسهای زیرسطحی هستند که احتمالاً در زیر لایههای ضخیم یخ قرار دارند. تحقیقات نشان دادهاند که در این اقیانوسها ممکن است شرایط مناسب برای میکروبها و حتی حیات پیچیدهتر وجود داشته باشد.
باکتریهای فضایی:
قدرت زنده ماندن حیات در فضا
در دهههای اخیر، دانشمندان باکتریهایی را کشف کردهاند که میتوانند در فضا زنده بمانند. یکی از این نمونهها، باکتریهای "دباکتریوم"، قادر به تحمل شرایط شدید فضا و تابشهای مضر خورشیدی هستند. این کشفیات به دانشمندان این امکان را میدهند که فرض کنند، حیات میتواند از سیارهای به سیاره دیگر منتقل شود و حتی در فضا زندگی کند. این موضوع به نظریه "پاناسپرمیا" (Panspermia) که بیان میکند حیات میتواند از سیارهای به سیاره دیگر منتقل شود، دامن میزند.
ارتباط زمین و حیات فرازمینی:
آیا ممکن است ما از جایی دیگر آمده باشیم؟
نظریه پاناسپرمیا به طور مستقیم به سوالی پیچیده و جذاب پاسخ میدهد: آیا ممکن است حیات زمین از سیارهای دیگر آمده باشد؟ برخی از محققان بر این باورند که میکروبهای حیاتساز ممکن است از سیارات یا دنبالهدارهایی در فضا به زمین آمده باشند. با توجه به کشفیات جدید در زمینههای نجوم و زیستشناسی، این نظریه در حال گسترش است و ممکن است روزی پاسخهای دقیقی درباره ریشههای حیات روی زمین و ارتباط آن با دیگر سیارات به دست آید.
آیا در آیندهای نزدیک، میتوانیم ارتباط با حیات فرازمینی برقرار کنیم؟
با توسعه فناوریهای فضایی و رصد سیارات و ماههای مختلف، احتمال برقراری ارتباط با موجودات فرازمینی در آینده نزدیک به یک موضوع واقعی تبدیل شده است. پروژههایی مانند SETI (جستوجوی هوش فرازمینی) در حال تلاش برای دریافت سیگنالهای رادیویی از سایر تمدنها در کیهان هستند. اگر سیگنالهای مشخصی از دیگر جهانها به دست آید، این موضوع میتواند بزرگترین کشف علمی تاریخ بشریت باشد.