شهرهای کوچک باوجود جمعیت محدود و منابع اقتصادی کم، دارای ظرفیتهای بومی ارزشمندی هستند که اگر بهدرستی شناسایی و در مسیر توسعه شهری به کار گرفته شوند، میتوانند آیندهای روشن و پایدار برای ساکنان خود رقم بزنند. این ظرفیتها شامل میراث فرهنگی، موسیقی سنتی، غذاهای بومی، پوشش خاص، صنایعدستی، کشاورزی محلی، منابع طبیعی و حتی سبک زندگی اجتماعی و آداب و سنتهای پیشینیان؛ که هرکدام میتوانند در توسعه شهری گام بردارند.
یک موسیقی دلنشین، غذای خاص محلی، یک سنت دیرینه یا محصول منحصربهفرد برخاسته از صنایعدستی، قادر است جایگاهی در اقتصاد ملی و حتی جهانی پیدا کند و با بندسازی و بازاریابی هوشمندانه، هویت فرهنگی و اقتصادی خود را تقویت نماید.
توسعه که از بطن و بافت شهرها میرویند و بدون برنامه کلان دولت و بودجه رشد میکنند، دوام و ماندگاری بیشتری دارند.
مشارکت مردم در رشد و نمو نهال این دست توسعه، راز ماندگاری است. زیرا هیچ برنامه توسعهای بدون حضور و همکاری شهروندان به نتیجه مطلوب نمیرسد. شهرهای کوچک به دلیل روابط اجتماعی نزدیکتر، ظرفیت بالایی برای مشارکت جمعی دارند.
نمونه این فرایند را در موسیقی سنتی، برگزاری جشنواره اقوام شاهد هستیم که حضور مردم ضامن و بقای این فعالیتها را تضمین میکند.
از سوی دیگر ارزشآفرینی مردمی و اینکه مردم احساس کنند در ساخت آینده شهرشان سهیم هستند، انگیزه بیشتری برای حفظ محیطزیست، حمایت از کسبوکارهای محلی و مشارکت در پروژههای اجتماعی خواهند داشت.
بهعبارتدیگر توسعه شهری مبتنی بر ظرفیتهای بومی میتواند روند مهاجرت بیرویه جوانان به کلانشهرها را کاهش دهد.
علاوه بر این، شهرهای کوچک بهویژه شهرهای شمالی، اغلب دارای جاذبههای طبیعی و فرهنگی منحصربهفردی هستند که میتوانند زمینهساز توسعه گردشگری پایدار باشند، بهشرط آنکه مدیریت گردشگری بهگونهای باشد که به محیطزیست و فرهنگ محلی آسیب نرساند، در کنار این موارد، آموزش و سرمایه انسانی زیربنای توسعه محسوب میشود و شهرهای کوچک باید به ایجاد مراکز آموزشی، حمایت از مهارتآموزی و فراهم کردن فرصتهای یادگیری دیجیتال توجه ویژه داشته باشند تا نسل جوان برای مشارکت در توسعه آماده شود
مشارکت مردم در بازآفرینی شهری و ایجاد توسعه، مدیریت منابع آب، حفاظت از جنگلها و مراتع و استفاده از انرژیهای پاک باید جزو اصول اساسی برنامهریزی شهری باشد. این عوامل در کنار هم نشان میدهند که شهرهای کوچک با رؤیاهای بزرگ زمانی به شکوفایی میرسند که در کنار توجه به ظرفیتهای بومی و منابع انسانی حوزه سرزمینی، توسعه شهری بر اساس احترام به هویت محلی، مشارکت فعال مردم و بهرهگیری هوشمندانه از ظرفیتهای طبیعی و انسانی طراحی شود، رویکردی که نهتنها مانع مهاجرت بیرویه به کلانشهرها خواهد شد، بلکه الگویی الهامبخش برای توسعه متوازن و پایدار در سطح ملی به شمار میآید و ثابت میکند که شهرهای کوچک اگر به ظرفیتهای بومی خود اعتماد کنند و آنها را در مسیر توسعه بهکارگیرند، میتوانند به مراکز نوآوری، فرهنگ وزندگی پایدار تبدیل شوند؛ شهرهایی که قادرند آیندهای روشن برای ساکنان خود رقم بزنند.