محمد بن سلمان، ولیعهد 40 ساله عربستان قرار است در تاریخ ۱۸ نوامبر (۲۷ آبان) برای یک دیدار رسمی کاری با دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، به کاخ سفید سفر کند. این دیدار که نخستین حضور ولیعهد سعودی در آمریکا پس از قتل جمال خاشقجی در سال ۲۰۱۸ به شمار میرود، نمادی از تلاش دو طرف برای تثبیت روابط راهبردی و بررسی توافقات کلیدی امنیتی، دفاعی و اقتصادی است. پیش از سفر، مقامات دو کشور مذاکرات فشردهای برای نهاییسازی مجموعهای از توافقها، از جمله پیمان دفاعی برگزار کردهاند.
عادیسازی روابط عربستان با اسرائیل به چه قیمت؟
دیدار بن سلمان و ترامپ چند محور اصلی دارد که یکی از این محورها، بررسی امکان پیشرفت در عادیسازی روابط عربستان و اسرائیل در چارچوب طرح پیمان ابراهیم است. منابع آمریکایی به پایگاه خبری «آکسیوس» گفتهاند که ترامپ از بن سلمان خواسته است با توجه به توقف جنگ غزه، گامهای مشخصی در مسیر عادیسازی روابط با اسرائیل بردارد.
هرچند شکاف میان سعودیها و تلآویو هنوز گسترده است، ولیعهد سعودی اعلام کرده که آماده همکاری با دولت آمریکا در این زمینه است. با این حال، عربستان تاکید کرده که بدون تضمین حقوق فلسطینیان و پیشرفت در مسیر تشکیل کشور مستقل فلسطین، اقدام به برقراری رابطه رسمی با اسرائیل نخواهد کرد.
منال رضوان، رئیس تیم مذاکرهکننده عربستان در نشست گفتوگوهای منامه بر ضرورت پایبندی به حقوق فلسطینیان تأکید کرده و یادآور شد که این موضع پیش از این بارها مطرح شده است. باربارا لیف، سفیر سابق آمریکا، نیز احتمال موافقت فوری ولیعهد سعودی با عادیسازی را پایین دانسته و معتقد است که وضعیت شکننده آتشبس در غزه و ناتمام بودن الزامات مرحلهای، تصمیمگیری فوری را دشوار میکند.
عربستان به دنبال خرید جنگندههای اف-۳۵
خواسته کلیدی عربستان در این دیار تضمینهای امنیتی از آمریکا است. ریاض به دنبال یک پیمان دفاعی مشابه توافق آمریکا و قطر است؛ توافقی که پس از حمله اسرائیل به دوحه، واشنگتن را متعهد به دفاع نظامی از قطر کرده بود. عربستان همچنین به دنبال خرید سامانههای پیشرفته دفاع هوایی و جنگندههای اف-۳۵ است، هرچند این اقدام نیازمند مجوز کنگره و توجه به حفظ برتری هوایی اسرائیل است. ناگفته نماند که عربستان پیمان دفاعی با پاکستان امضا کرده که هرگونه تجاوز به یکی از دو کشور را تجاوز به هر دو تلقی میکند. مقامات سعودی امیدوارند که توافق مشابه با آمریکا بتواند چتر حمایتی مستحکمتری فراهم کند و اطمینان دهد که در بحرانهای منطقهای، واشنگتن به دفاع از ریاض متعهد خواهد بود.
محورهای اقتصادی سفر بن سلمان کدام است؟
سفر محمد بن سلمان شامل محورهای اقتصادی است. دهها مدیرعامل شرکتها قرار است در نشست شورای تجاری آمریکا-عربستان در مرکز کندی شرکت کنند. این دیدار فرصتی برای اعلام همکاریهای بزرگ اقتصادی و سرمایهگذاریهای میلیارد دلاری سعودیها در آمریکا فراهم میکند.
پروژههای برند ترامپ در عربستان، شامل ایجاد هتلها و مراکز تجاری در منطقه تاریخی درعیه، بخشی از تلاش ولیعهد سعودی برای جذب گردشگران و سرمایهگذاران جهانی است. ترامپ نیز اعلام کرده که توسعه روابط اقتصادی با عربستان و تأمین پروژههای بزرگ در خاک آمریکا یکی از اهداف اصلی اوست. صادرات تراشههای پیشرفته به عربستان از دیگر موضوعات اقتصادی و فناوری مورد بحث در این سفر است.
نقش عربستان در تنشزدایی منطقه و تعامل با ایران
دیدار بن سلمان با ترامپ به لحاظ نقش عربستان در تنشزدایی منطقه و تعامل با ایران می توان مهم باشد. رضوان تأکید کرده که عربستان به استفاده از نفوذ خود برای پیشبرد مذاکرات هستهای بین ایران و آمریکا ادامه خواهد داد. کارشناسان امنیتی معتقدند که تثبیت چارچوب روابط آمریکا-عربستان میتواند بازدارندگی معتبر علیه ایران فراهم کند و چشمانداز ۲۰۳۰ را تضمین نماید. ترامپ تلاش دارد حضور عربستان در پیمان ابراهیم و روابط با اسرائیل را تقویت کند تا دیگر کشورهای عربی و اسلامی نیز به این توافق بپیوندند. بن سلمان به خوبی میداند که موفقیت این طرح بدون روشن شدن وضعیت فلسطینیان ممکن نیست و مخالفتهای داخلی و منطقهای گستردهای دارد.
جمع بندی کلی نشان می دهد که سفر محمد بن سلمان به واشنگتن ترکیبی از دیپلماسی، امنیت و اقتصاد است؛ دیداری که قرار است توافقات دفاعی، اقتصادی و سیاسی مهمی را میان دو کشور نهایی کند.
محورهای کلیدی شامل پیمان دفاعی با آمریکا، خرید اف-۳۵، سرمایهگذاریهای کلان اقتصادی، عادیسازی روابط با اسرائیل و تضمین حقوق فلسطینیان است. نتیجه این مذاکرات میتواند تحولات منطقهای، امنیتی و اقتصادی گستردهای در خاورمیانه ایجاد کند و روابط عربستان و آمریکا را به سطح جدیدی ارتقا دهد.