مرضیه نگهبان مروی: مهدی سحابی، مترجم، نویسنده، نقاش و مجسمهساز برجسته ایرانی، در ۱۴ بهمن ۱۳۲۲ در قزوین زاده شد. او پس از تحصیل ناتمام در رشته نقاشی در دانشگاه تهران و سپس در آکادمی هنرهای زیبای رم، مسیر هنری و ادبی خود را در ایتالیا و فرانسه دنبال کرد. سحابی پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۵۱، مدتی در روزنامهنگاری و عکاسی فعالیت داشت و سپس به ترجمه، نویسندگی و نقاشی روی آورد. او تسلط کامل بر زبانهای ایتالیایی، فرانسوی و انگلیسی داشت و آثار بسیاری از نویسندگان برجسته جهان را به فارسی ترجمه کرد.
«مادام بوواری»، «تربیت احساسات»، «بارون درختنشین»، «مرگ آرتمیو کروز»، «گارد جوان»، «مزدک»، «همه میمیرند»، «دانه زیر برف»، «مکتب دیکتاتورها»، «خروج اضطراری»، «مون بزرگ»، «خوشیها و روزها»، «آب، بابا، ارباب»، «دوست بازیافته»، «مونته دیدیو کوه خدا» و «سرخ و سیاه» از دیگر ترجمههای مهدی سحابیاند.
سحابی علاوه بر ترجمه، داستان نیز نوشته است. «ناگهان سیلاب»، «پیچک باغ کاغذی» و «خیابان مارگوتا شماره ۱۱۰» آثار داستانی او هستند. او همچنین از مجسمهسازان و نقاشان برجسته بهشمار میآید. سحابی نمایشگاههای نقاشی متعددی در ایران و خارج از کشور برگزار کرد و آثارش در زمینه نقاشی با مضمون چهره و صورتکهای انسانی شناخته میشود.
اصغر نوری (متولد ۱۳۵۵ در تبریز) مترجم، نمایشنامهنویس و کارگردان تئاتر است. او تحصیلات خود را در رشته زبان و ادبیات فرانسه در دانشگاه تبریز به پایان رسانده و از مترجمان برجسته ادبیات فرانسه به فارسی به شمار میآید.
او از منظر حرفهای و تجربی درباره زبان، لحن و میراث سحابی در ترجمه ادبی سخن می گوید.
اهمیت مهدی سحابی در تاریخ ترجمه ایران
اصغر نوری در مورد اهمیت مهدی سحابی در تاریخ ترجمه ایران گفت: آقای مهدی سحابی یکی از قلههای ترجمه ادبی در ایران است. این جایگاه، هم بهخاطر کارنامه درخشان و ترجمه رمانهای بسیار مهمی است که به فارسی برگرداندهاند، از جمله ترجمه هفتجلدی «در جستجوی زمان از دسترفته» اثر مارسل پروست، و هم بهخاطر ترجمههای برجستهشان از آثار نویسندگانی مانند سلین.
دشواری ترجمه پروست
و جسارت سحابی
نوری افزود: بهویژه ترجمه پروست در کارنامه ایشان جایگاه ویژهای دارد؛ زیرا این رمان عظیم و هفتجلدی یکی از بزرگترین آثار تاریخ ادبیات جهان است. ترجمه کامل این رمان، بهدلیل فرم پیچیده و زبان دشوارش، پیش از سحابی توسط مترجمان دیگر مورد توجه قرار نگرفته بود. اما او با ترجمه این اثر، میراثی ماندگار در زبان فارسی برجای گذاشت.
مهدی سحابی؛ مترجمی که زبان را به هنر تبدیل کرد
ترجمه آثار سلین همیشه از دشوارترین کارها بوده است. سحابی حتی ترجمه کتاب چهارم سلین با عنوان «نمایش افسانهای برای وقتی دیگر» را نیز آغاز کرده بود، اما با درگذشت او، ترجمه نیمهتمام ماند. بعدها نشر مرکز از من خواست ادامه ترجمه را انجام دهم؛ نیمی از کار را سحابی ترجمه کرده بود و نیم دیگر را من ادامه دادم. این اثر در سال ۱۴۰۱ توسط نشر مرکز منتشر شد. برای من افتخار بزرگی بود که توانستم در ادامه راه او قدمی بردارم.
یادگیری از ترجمههای سحابی
اصغر نوری ادامه داد: در میان ترجمههای او، آثاری چون «مادام بوواری» و «تربیت احساسات» از فلوبر نیز جایگاه ویژهای دارند. من پیشتر نیز برای یادگیری ترجمه، آثار مهدی سحابی را همچون کلاس درس مطالعه میکردم؛ ترجمههای او را کنار متن اصلی میگذاشتم و سطر به سطر پیش میرفتم. این تجربه بسیار آموزنده بود. البته این روش را برای یادگیری از مترجمان بزرگی مانند نجفی، رضا سیدحسینی و منوچهر بدیعی نیز به کار بردهام.
جایگاه سحابی در سنت ترجمه ایران
مترجم «دیروز» عنوان کرد: از نظر تبار فکری، مهدی سحابی دنبالهرو نسل مترجمانی بود که در کنار دقت زبانی، رویکردی پژوهشگرانه و مسئولانه نسبت به ترجمه داشتند. پیش از او چنین ویژگیهایی را در کارهای نجف دریابندری میتوان دید. همانگونه که دریابندری در ترجمه از زبان انگلیسی، سبک نویسندگان را بازآفرینی میکرد، سحابی نیز در ترجمه از زبان فرانسه همین کار را انجام داد. ترجمههای هر دو، چنان است که گویی نویسنده اصلی اثر را به فارسی نوشته است.
مهدی سحابی و داستاننویسی
نوری افزود: من داستانهای مهدی سحابی را نیز خواندهام. به نظرم او میتوانست نویسندهای پرکارتر و بزرگتر از آنچه امروز میشناسیم باشد. در داستانهایش میتوان شباهتهایی با انتخابهایش در ترجمه دید. اما چون ترجمه حرفهای زمان و تمرکز زیادی میطلبد، شاید فرصتی برای پرداختن بیشتر به نویسندگی نداشت. با این حال، آثار داستانیای که از او منتشر شده، نشان میدهد استعداد نویسندگی بالایی داشته است.