پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع است که با شناخت علائم، دلایل و درمان به‌موقع آن می‌توان از آسیب‌های جدی به دهان و دندان جلوگیری کرد.
آیا تا به حال دچار دندان‌درد ناگهانی شده‌اید یا هنگام نوشیدن مایعات سرد احساس ناراحتی کرده‌اید؟ این‌ها می‌توانند از نشانه‌های پوسیدگی دندان باشند؛ مشکلی شایع که در صورت بی‌توجهی می‌تواند به درد، عفونت و حتی از دست رفتن دندان منجر شود. پوسیدگی دندان نه‌تنها سلامت دهان را تهدید می‌کند، بلکه کیفیت زندگی و تغذیه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این مقاله با تعریف ساده‌ای از علت پوسیدگی دندان شروع می‌کنیم و سپس به بررسی علائم، دلایل، روش‌های درمان و پیشگیری آن می‌پردازیم.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های دهان از قندهای موجود در غذا تغذیه کرده و اسید تولید می‌کنند. این اسید به مرور مینای دندان را تخریب کرده و باعث تشکیل حفره یا همان پوسیدگی می‌شود. اگر این روند متوقف نشود، لایه‌های داخلی دندان آسیب می‌بیند و عفونت گسترش پیدا می‌کند. این فرآیند معمولاً از سطح خارجی دندان آغاز می‌شود و به تدریج به عاج و سپس مغز دندان می‌رسد. مغز یا پالپ دندان حاوی عصب‌ها و رگ‌های خونی است، بنابراین زمانی که پوسیدگی به این ناحیه برسد، درد شدید و گاه غیرقابل تحمل ایجاد می‌شود. شناخت این مشکل از آن جهت اهمیت دارد که پوسیدگی اغلب بدون علامت شروع می‌شود و تنها در مراحل پیشرفته علائم آشکاری دارد. تشخیص زودهنگام می‌تواند از درمان‌های پرهزینه‌تر جلوگیری کند و به حفظ دندان‌ها کمک کند.
علائم پوسیدگی دندان
پوسیدگی ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشد، اما با پیشرفت آن، نشانه‌های زیر ظاهر می‌شوند:
دندان‌درد مداوم یا گاه‌به‌گاه: درد خودبه‌خود یا در هنگام جویدن غذا، به‌ویژه غذاهای سفت یا چسبناک
حساسیت به سرما یا گرما: حساسیت دندان به‌ویژه هنگام نوشیدن مایعات سرد یا داغ، که معمولاً به صورت تیر کشیدن دندان احساس می‌شود
مشاهده لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه روی دندان‌ها: این لکه‌ها ممکن است به مرور بزرگ‌تر شوند
بوی بد دهان یا طعم ناخوشایند مداوم: حتی پس از مسواک زدن بوی بد دهان، به دلیل وجود باکتری‌های فعال در پوسیدگی
حفره یا فرورفتگی قابل لمس روی سطح دندان: ممکن است با زبان احساس شود یا هنگام مسواک زدن قابل مشاهده باشد
التهاب یا تورم لثه در اطراف دندان آسیب‌دیده: گاهی با خونریزی لثه نیز همراه است
در موارد پیشرفته‌تر:
درد شبانه‌ای که با تغییر وضعیت سر تشدید می‌شود.
تورم گونه یا فک به دلیل گسترش عفونت
خروج چرک یا طعم تلخ در دهان
علت پوسیدگی دندان
چندین عامل می‌توانند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهند:
مصرف زیاد قند و خوراکی‌های شیرین: مانند نوشابه، شیرینی، شکلات، کیک و حتی آب‌میوه‌های صنعتی
بهداشت نامناسب دهان و دندان: مسواک نزدن منظم، استفاده نکردن از نخ دندان، یا مسواک زدن اشتباه
کاهش ترشح بزاق: بزاق به شست‌وشوی طبیعی دهان کمک می‌کند. کاهش آن به دلیل استرس، کم‌آبی بدن یا مصرف برخی داروها، ریسک پوسیدگی را بالا می‌برد
استفاده از برخی داروها: مثل داروهای ضدافسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای فشار خون یا داروهای شیمی‌درمانی
عوامل ژنتیکی: بعضی افراد به طور طبیعی مینای ضعیف‌تری دارند یا میزان باکتری‌های خاص در دهان‌شان بالاست
سن بالا یا کودکی: کودکان به دلیل مصرف بیشتر مواد قندی و رعایت نکردن بهداشت دهان، و سالمندان به دلیل تحلیل لثه و خشکی دهان در معرض خطر هستند
رژیم غذایی نامناسب: کمبود کلسیم، ویتامین D، فسفر و سایر مواد معدنی می‌تواند سلامت دندان‌ها را به خطر اندازد
عادات دهانی نامناسب: مانند استفاده طولانی از بطری شیر در کودکان یا جویدن یخ و اشیای سفت
پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع ولی قابل پیشگیری دهان و دندان است. با رعایت بهداشت مناسب، تغذیه سالم و مراجعه منظم به دندان‌پزشک می‌توان از بسیاری از عوارض آن جلوگیری کرد. سلامت دندان‌ها فقط به زیبایی لبخند مربوط نمی‌شود، بلکه نقش مهمی در سلامت عمومی، تغذیه و کیفیت زندگی دارد.