علت کاهش تولید بنزین
تولید بنزین کشور تحت تأثیر اورهال پالایشگاه شازند اراک کاهش‌یافته است. این تعمیرات اساسی باعث شد روزانه حدود هشت میلیون لیتر از تولید بنزین کشور کاسته شود.
دادور اشاره کرد که پالایشگاه آبادان روزانه حدود یک و نیم میلیون لیتر و پالایشگاه تهران یک‌میلیون لیتر به تولید خود اضافه کرده‌اند تا افت تولید پالایشگاه اراک جبران شود. او افزود: «با بازگشت پالایشگاه اراک، تولید بنزین کشور به حدود ۱۱۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید.»
پیامد‌های یارانه پنهان
مصرف روزانه بنزین بیش از ۱۴۰ میلیون لیتر و تولید حدود ۱۱۰ میلیون لیتر، کشور با کسری ۳۰ تا ۳۵ میلیون لیتری مواجه است که تنها از طریق واردات قابل تأمین است. این واردات بنزین با نرخ جهانی بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان برای هر لیتر انجام می‌شود، درحالی‌که همین محصول در داخل کشور باقیمت‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومان عرضه می‌شود.
یارانه پنهانی روزانه حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان برای دولت ایجاد می‌کند. به‌صورت ماهانه این رقم به حدود ۳۶ هزار میلیارد و در طول یک سال نزدیک به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. این فشار مالی بر بودجه کشور، بخش قابل‌توجهی از منابع عمومی را مصرف می‌کند و اثر مستقیمی بر سیاست‌های توسعه و سایر طرح‌های عمرانی و اجتماعی و تورم دارد.
یارانه در جیب ثروتمندان
کارشناسان اقتصادی معتقدند که بخش اعظم این یارانه نه به اقشار کم‌درآمد بلکه به کسانی تعلق می‌گیرد که مصرف سوخت بالایی دارند، به‌ویژه صاحبان خودرو‌های متعدد و پرمصرف. این شیوه توزیع ناعادلانه یارانه، علاوه برافزایش فشار مالی بر دولت، انگیزه قاچاق سوخت را نیز تقویت کرده است.
بحران مصرف
یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش مصرف، ارزان بودن بنزین در ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه است. در حال حاضر، قیمت بنزین در ایران بین ۳۰ تا ۵۰ برابر کمتر از قیمت آن در کشور‌های همسایه است. این اختلاف قیمت نه‌تنها به افزایش مصرف داخلی دامن می‌زند، بلکه موجب شکل‌گیری بازار قاچاق سوخت و فشار بر منابع مالی کشور شده است.
سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری، که هدف آن حمایت از مصرف‌کننده است، مصرف را افسارگسیخته کرده و باعث کسری روزانه سوخت شده است.
اصلاح بازار انرژی
یکی از رویکرد‌های تحلیلی برای اصلاح این بحران، ایجاد بازار انرژی و واگذاری مدیریت قیمت به سازوکار‌های بازار است. بر اساس این رویکرد، دولت می‌تواند نفت خام خود را در بورس انرژی عرضه کند و منابع حاصل را به‌صورت یارانه نقدی مساوی میان مردم توزیع نماید. در این حالت، پالایشگاه‌ها نفت خام را باقیمت واقعی بازار خریداری کرده و بنزین تولیدی خود را نیز در بورس انرژی به فروش می‌رسانند. جایگاه‌های سوخت نیز این محصول را خریداری و در اختیار مردم قرار می‌دهند. مزیت این مدل، حذف قیمت‌گذاری دستوری، کنترل مصرف از طریق واقعی شدن قیمت‌ها و توزیع عادلانه درآمد‌های نفتی است. بخش اعظم دهک‌های پایین جامعه در این سیستم نه‌تنها متضرر نمی‌شوند بلکه با دریافت یارانه نقدی، به‌طور مستقیم از منابع نفتی بهره‌مند خواهند شد. همچنین، کاهش فاصله قیمتی با کشور‌های همسایه، انگیزه قاچاق سوخت را نیز کاهش می‌دهد. درصورتی‌که دولت بتواند بورس انرژی را به بازاری شفاف و کارآمد تبدیل کند و یارانه نقدی را به‌طور مساوی میان مردم توزیع نماید، امکان کنترل مصرف بنزین و کاهش کسری روزانه به شکل پایدار فراهم خواهد شد. در غیر این صورت، شکاف میان تولید و مصرف و فشار بر بودجه کشور همچنان ادامه خواهد داشت. (اقتصاد آنلاین)