عصبانیت‌های غیرمنتظره
در بیماری‌های مغزی و عصبی
یکی از مهم‌ترین دلایل عصبانیت‌های ناگهانی و شدید، مشکلات مغزی است. بیماری‌هایی مانند زوال عقل، به‌خصوص آلزایمر یا زوال عقل اجسام لویی، تغییرات عمیقی در شخصیت فرد ایجاد می‌کنند. بیماران این بیماری‌ها ممکن است به دلیل ناتوانی در برقراری ارتباط مؤثر با اطرافیان یا ناتوانی در بیان نیازها و احساسات خود، دچار خشم‌های ناگهانی شوند. این عصبانیت‌ها ریشه در ناامیدی و سردرگمی دارند و نه دشمنی شخصی. محیطی آرام و استفاده از جملات ساده می‌تواند به کاهش این واکنش‌ها کمک کند. همچنین، افراد مبتلا به صرع گاهی پس از تشنج دچار تغییرات رفتاری از جمله پرخاشگری می‌شوند. برخی داروهای ضدتشنج هم ممکن است باعث تحریک‌پذیری شوند. سکته مغزی نیز ممکن است بخش‌هایی از مغز که مسئول کنترل احساسات هستند را آسیب بزند و موجب تغییرات خلقی و تحریک‌پذیری غیرمعمول شود. در موارد نادر، بیماری ویلسون که یک اختلال ژنتیکی است و باعث تجمع مس در مغز می‌شود، تغییرات شدید شخصیتی و خشم‌های شدید را به دنبال دارد.
نقش داروها در افزایش خشم و تحریک‌پذیری
برخی داروها می‌توانند به‌طور غیرمنتظره باعث افزایش عصبانیت و پرخاشگری شوند. بنزودیازپین‌ها که برای اضطراب و بی‌خوابی تجویز می‌شوند، در موارد نادر ممکن است واکنش معکوس ایجاد کرده و باعث تحریک‌پذیری شوند، به‌خصوص در افرادی که زمینه پرخاشگری دارند. داروهای کاهش کلسترول مانند استاتین‌ها نیز ممکن است با کاهش سطح سروتونین، هورمون شادی، به تحریک‌پذیری و زودرنجی منجر شوند. بنابراین، اطلاع بیماران و خانواده‌ها از این عوارض جانبی بسیار مهم است تا در صورت بروز تغییرات رفتاری، پزشک دارو یا دوز آن را تنظیم کند.
تاثیر بیماری‌های جسمی بر عصبانیت
بیماری‌های مزمن مانند دیابت می‌توانند بر خلق‌وخو تأثیرگذار باشند. افت قند خون در دیابت، یکی از علل بروز عصبانیت ناگهانی است زیرا هورمون‌های تنظیم‌کننده قند خون در مدیریت استرس و احساسات نقش دارند. وقتی قند خون پایین می‌آید، فرد تحریک‌پذیر و عصبانی می‌شود. در نتیجه کنترل دقیق قند خون و رعایت برنامه غذایی منظم برای این افراد حیاتی است.
هورمون‌ها و عصبانیت در زنان
تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی و دوران یائسگی، عامل مهمی در تحریک‌پذیری و بروز خشم‌های مکرر در زنان است. کاهش استروژن و پروژسترون در این دوره‌ها باعث کاهش سطح سروتونین شده و موجب بدخلقی و تحریک‌پذیری می‌شود. اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMS) که نوع شدیدتر آن است، می‌تواند زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهد. در این شرایط، توجه به علائم و مراجعه به پزشک برای مدیریت هورمونی می‌تواند به کاهش عصبانیت کمک کند.
افسردگی و خشم
برخلاف تصور رایج که افسردگی فقط با غم و بی‌حوصلگی همراه است، خشم نیز می‌تواند یکی از نشانه‌های آن باشد، به‌ویژه در مردان. افسردگی می‌تواند به شکل انفجارهای خشم یا خشم درونی بروز کند که می‌تواند روابط فرد را تخریب کند. این نوع خشم معمولاً ناشی از ناراحتی و فشارهای روانی است و با دارو و روان‌درمانی قابل کنترل است. تشخیص به موقع و مراجعه به متخصص اهمیت زیادی دارد.
عصبانیت در افراد مبتلا به اوتیسم
افراد طیف اوتیسم اغلب در بیان هیجانات خود مشکل دارند و ممکن است خشم‌های ناگهانی و بدون دلیل آشکار داشته باشند. این خشم‌ها معمولاً نتیجه اضافه‌بار حسی، تغییر در برنامه روزانه یا احساس نادیده گرفته شدن است. آموزش مهارت‌های ارتباطی، حمایت خانواده و تکنیک‌های آرام‌سازی می‌توانند به مدیریت این رفتارها کمک کنند.
راهکارهای کنترل و مدیریت خشم
اگر احساس می‌کنید خشم‌های شما یا اطرافیانتان بیش از حد طبیعی است و با علائم جسمی یا روانی همراه است، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی شناسایی و درمان شود. در کنار درمان پزشکی، چند روش ساده برای مدیریت خشم مفید هستند:
* تمرین تنفس عمیق و آرام‌سازی ذهن در موقعیت‌های تنش‌زا
* گفتگو و تلقین مثبت به خود برای کاهش افکار منفی
* نوشتن احساسات خشمگین و تحلیل دلایل آن
* صحبت با دوستان، خانواده یا مشاور برای حمایت عاطفی
* استفاده از طنز و نگاه مثبت به موقعیت‌ها
* ورزش منظم برای کاهش استرس و بهبود خلق‌وخو
برگرفته ز: ایرنا