حکم اعدام بابک زنجانی به ۲۰ سال حبس پس از یک سال تقلیل یافت، او به عرصه اقتصاد بازگشته است. او در قالب شرکت «هلدینگ دات وان» که در آذرماه ۱۴۰۳ تأسیس‌شده با انعقاد قرارداد 64 هزار میلیارد تومانی به صنعت حمل‌ونقل واردشده است. اکنون بابک زنجانی با پشتوانه هلدینگ دات‌وان در فهرست متقاضیان خرید ۴۲ درصد سهام سایپا خبرساز شده است.
زیان ۶۵ هزار میلیارد تومانی سایپا
سایپا یکی از دو خودروساز بزرگ کشور که سال‌هاست درگیر بحران زیان انباشته، ضعف ساختار و کاهش سرمایه اجتماعی است؛ زیان ۶۵ هزار میلیارد تومان را ثبت کرده که نشان از ناکارآمدی مدیریت دولتی است.
پیش‌ازاین کرمان موتور، گروه صنعتی انتخاب، زرماکارون، کنسرسیوم قطعه‌سازیان و فردا موتور در فهرست متقاضیان احتمالی خرید سهام سایپا بودند. اکنون هلدینگ «دات‌وان»، متعلق به بابک زنجانی، متقاضی تملک 42 درصد سهام سایپا شده است. معامله‌ای باارزش بیش از یک میلیارد دلار!
دات وان و بابک زنجانی
نام شرکت «دات وان» به قراردادهایی در حوزه حمل‌ونقل ریلی، ناوگان هوایی، خودروهای برقی و حتی بانکداری رمز ارزی دیده می‌شود. اسفند ۱۴۰۳ این گروه اقتصادی با رونمایی از «بیت بانک»، نخستین بانک رمز ارزی ایران، ارز دیجیتال با نماد USDZ را معرفی کرد؛ اما هنوز نهادهای ناظر این پروژه را تائید نکرده‌اند. اردیبهشت ۱۴۰۴ دات وان موفق شد تفاهم‌نامه‌ای ۶۱ هزار میلیارد تومانی با شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران امضا کند. قراردادی برای تأمین واگن‌های مسافری و باری و ده ها لکوموتیو دیزلی که در مراسم رسمی با حضور وزیر راه و شهرسازی نهایی شد.
هم‌زمان نام این هلدینگ با تا سیس یک شرکت هواپیمایی جدید با عنوان «دات وان ایر» و وعده در اختیار داشتن ۳۲ فروند هواپیما مطرح شد. بابک زنجانی در صفحه ایکس خود از خرید تعدادی خودرو برقی چانگان ایدو برای کرج و تویوتا bZ3 برای اصفهان خبر داد که تحت عنوان تاکسی «دات‌وان تریپ» در دست بهره‌برداری هستند.
سایه فساد و رانت؟
جواد سلیمانی در تیم خودرویی هلدینگ دات وان قرار دارد. او مدیرعامل سایپا طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ بوده است.
سابقه بابک زنجانی در فساد اقتصادی چون لکه‌ای پاک نشدنی بر پیشانی دات وان نقش بسته است. او که روزگاری با اختلاس 2.8 میلیون یورویی اعتماد عمومی را به نهادهای اقتصادی خدشه‌دار کرد، اکنون در قامت یک هلدینگ سرمایه‌گذاری بازگشته است. هلدینگی که به گفته مهدی ابراهیمی، مدیرعامل آوان ریل «شرکت زیرمجموعه هلدینگ دات وان»، پاشنه آشیل آن سرمایه‌گذاری خارجی است که امکان افشای هویت آن وجود ندارد.
رضا علیزاده، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با روزنامه دنیای اقتصاد گفته است: «بنگاه‌هایی که در اختیار دولت هستند، اغلب با ناکارآمدی، فساد و رانت مواجه و هزینه‌های آن از جیب مردم پرداخت می‌شود. در دنیا ثابت‌شده که دولت‌ها بنگاه‌داران خوبی نیستند. بنابراین واگذاری این شرکت‌ها به بخش خصوصی می‌تواند به کاهش فساد، افزایش رقابت و بهبود عملکرد منجر شود.»
نظارت
سازمان بورس و وزارت صمت باید با دقت و پاسخگویی فرایند واگذاری سایپا را مدیریت کنند. انتشار عمومی جزئیات قرارداد ازجمله شروط واگذاری و تعهدات دات وان می‌تواند اعتماد ازدست‌رفته را بازسازی کند. درنهایت نظارت بر عملکرد دات وان پس از واگذاری ازجمله بررسی دوره‌ای گزارش‌های مالی و عملیاتی می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی پیشگیری کند.
واگذاری سایپا به هلدینگ دات وان دو سرنوشت متضاد را پیش روی این خودروساز قرار داده است. در یک‌سو منابع مالی عظیم دات وان و تجربه مدیریتی سلیمانی فرصتی بی‌نظیر برای احیای سایپا، کاهش زیان انباشته و گام نهادن به‌سوی فناوری‌های نوین فراهم آورده است. در سوی دیگر سایه فساد گذشته زنجانی، ابهامات منشأ سرمایه دات وان و نبود شفافیت این فرصت را به تهدیدی جدی برای منافع ملی بدل کرده است.