کوبا؛ برق مجانی، بدون توسعه
قطع مکرر برق در کوبا زندگی روزمره مردم شده است؛ به‌گونه‌ای که خاموشی‌های طولانی گاه چندین ساعت در روز، نه‌تنها فعالیت‌های اقتصادی و آموزشی، بلکه حتی خدمات اولیه درمانی و حمل‌ونقل را نیز مختل ساخته است. کوبا سال‌هاست که سیاست اقتصادی مبتنی بر یارانه و وعده ارائه انرژی رایگان برای همه را دنبال کرده است. این سیاست‌ها، اگرچه در ابتدا باهدف حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و تأمین رفاه عمومی اجرا شد، اما به‌تدریج اثرات منفی بر ساختار اقتصادی و زیرساخت‌های حیاتی کشور بر جای گذاشت. این رویکرد موجب شد هزینه انرژی برای خانوار‌ها و بخش‌های اقتصادی کاهش یابد، اما در بلندمدت به دلیل قیمت‌های غیرواقعی انرژی و نبود انگیزه برای مصرف بهینه، مصرف برق از ظرفیت واقعی تولید پیشی گرفت. نبود سرمایه‌گذاری مؤثر در تعمیر، نگهداری و نوسازی نیروگاه‌ها و شبکه‌های توزیع برق، شبکه برق کوبا را فرسوده و ناکارآمد کرد.
یکی دیگر از مشکلات اساسی کوبا، وابستگی شدید به واردات سوخت، به‌ویژه از کشور‌هایی نظیر ونزوئلا بود. کمبود واردات نفت و ظرفیت تولید محدود داخلی و نبود تنوع در منابع انرژی، بحران خاموشی را در کوبا تشدید کرد. تجربه کوبا نشان می‌دهد که تکیه‌بر یارانه بدون توجه به واقعیت اقتصاد و ضرورت سرمایه‌گذاری پایدار در زیرساخت‌ها به فروپاشی دستگاه‌های حیاتی ازجمله تأمین انرژی می‌انجامد.
کره شمالی، تاریک
کره جنوبی به‌عنوان یک اقتصاد پیشرفته و توانمند در تأمین انرژی شناخته می‌شود. کره شمالی با بحران شدید انرژی مواجه است و قطعی‌های برق به‌طور مکرر در این کشور اتفاق می‌افتد. کره جنوبی با سرمایه‌گذاری‌های کلان در نوسازی شبکه‌های انرژی و استفاده از فنّاوری‌های پیشرفته، توانسته است به یکی از کشور‌های پیشرفته در تأمین برق تبدیل شود. این کشور با بهبود کارایی نیروگاه‌ها و گسترش انرژی‌های تجدید پذیر، قادر است نیاز‌های برق خود را به‌طور مؤثر برآورده کند. اما کره شمالی یک کشور کمونیستی است با وعده انرژی رایگان برای مردم سیستم اقتصادی خود را بر پایه یارانه‌های گسترده بناکرده است. از سوی دیگر، به دلیل تحریم بین‌المللی، ضعف در مدیریت منابع و فرسودگی زیرساخت‌ها، شبکه برق این کشور دچار مشکلات جدی شده است.
ونزوئلا، خاموش
ونزوئلا یکی از بزرگ‌ترین کشور‌های تولیدکننده نفت در جهان است. این کشور همچون کوبا با بحران شدید قطع برق مواجه شده است. بحران انرژی در ونزوئلا نه‌تنها به دلیل کمبود منابع طبیعی، بلکه به علت سوء مدیریت گسترده، فساد اداری و نا ترازی اقتصادی به وجود آمده است.
در دهه‌های گذشته، ونزوئلا به دلیل منابع عظیم نفتی، قادر بود انرژی خود را به‌طور کامل تأمین کند و حتی این انرژی ارزان را به کشور‌های دیگر صادر کند. اما از اواخر دهه ۲۰۱۰ به دنبال بحران‌های اقتصادی و سیاسی، این کشور دچار مشکلات جدی در بخش انرژی شد. به دلیل عدم سرمایه‌گذاری کافی در نوسازی زیرساخت‌ها، شبکه برق ونزوئلا به‌شدت فرسوده و ناکارآمد شد. اما دلیل بااهمیت‌تر قطعی برق در این کشور پرداخت یارانه پنهان انرژی به مردم است. از سوی دیگر، وابستگی شدید به درآمد‌های نفتی، به‌ویژه برای تأمین انرژی داخلی، موجب شد که این کشور از تنوع منابع انرژی محروم باشد.
روند صعودی خاموشی‌ها در ایران
ایران نیز همچون ونزوئلا باوجود منابع غنی نفتی با مشکلات انرژی رو‌به‌رو است. کشور‌های دیگر به سمت بهره‌برداری از انرژی‌های تجدید پذیر و بهبود بهره‌وری در مصرف انرژی حرکت کرده‌اند، ایران همچنان با چالش نا ترازی یا کسری برق رو‌به‌رو است. فاصله بین افزایش مصرف و ظرفیت تولید همچنان در حال گسترش است. عدم سرمایه‌گذاری مؤثر در زیرساخت‌های تولید یا بهره‌وری انرژی از عوامل این روند است. از سوی دیگر، قیمت‌گذاری دستوری دولت در حوزه انرژی نیز باعث این شده که انرژی با بهای واقعی عرضه نشود. این نشان می‌دهد اقدامات مقطعی یا موقت صورت گرفته که پایدار نبوده‌اند. از سال ۱۳۹۹، میزان نا ترازی افزایش‌یافته است. سال ۱۴۰۰ نا ترازی به بیش از ۱۱ هزار مگاوات رسید. سال ۱۴۰۳ نا ترازی ۱۹۷۰۰ مگاوات ثبت شد. رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی نیروگاه‌های ایران نا ترازی امسال را ۲۶ هزار مگاوات در پیک مصرف پیش بینی کرده است. این ارقام نشان‌دهنده احتمال بالا و گسترده خاموشی‌ها در تابستان ۱۴۰۴ است.