شهرها غرق در آلاینده‌ها
الهه سلیمانی، کارشناس گروه محیط زیست مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گفت: وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی شهرهای تهران، اهواز، اصفهان، مشهد، تبریز، شیراز، اراک، خرم آباد، سنندج، ایلام، کرج، کرمانشاه، بوشهر، یزد، ارومیه، یاسوج، همدان، کرمان، قزوین، شهرکرد، بیرجند، قم، زابل، بجنورد و زاهدان را از نظر غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون مورد بررسی قرار داد که نتایج نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲ میانگین سالیانه غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در این شهرها بیش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در متر مکعب) و تقریباً ۲.۵ برابر استاندارد ملی (۱۲ میکروگرم در متر مکعب) بوده است.
آلودگی هوا در زابل 33 برابر استاندار
وی اظهار داشت: همچنین بالاترین و پایین‌ترین میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق کمتز از ۲.۵ میکرون در سال ۱۴۰۲ به ترتیب مربوط به شهر زابل با ۱۶۸ میکروگرم در متر مکعب ( بیش از ۳۳ برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی) و شهر سنندج با ۹ میکروگرم در متر مکعب است، هیچ شهری در کشور به حد رهنمود سازمان بهداشت جهانی نرسیده است، در شهر تهران هم غلظت این ذرات ۳۱.۹۱ میکروگرم در متر مکعب است. بر این اساس در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین ۲۴۷ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق ۲.۵ میکرون در این شهرها بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در متر مکعب) بوده است، در شهر تهران ۳۵۳ روز میانگین غلظت روزانه این ذرات بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در متر مکعب) بوده است. به‌طور میانگین در سال ۱۴۰۲ در کشور فقط ۶.۲۴ درصد از روزهای سال غلظت ذرات معلق PM۲.۵ کمتر از ۱۵ میکروگرم در متر مکعب یعنی بر اساس رهنمود سازمان بهداشت جهانی بوده است.
افزایش مرگ و میر
وی افزود: تعداد کل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در افراد بالای ۳۰ سال در سال ۱۴۰۱ در ۳۳ شهر مورد مطالعه با جمعیت تقریبی ۳۸ میلیون نفر، به طور میانگین ۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر بوده است. مطالعه جدید در ۵۷ شهر با جمعیت تقریبی ۴۸ میلیون نفر در سال 1402 نشان داد که ۳۰ هزار و ۶۹۲ نفر مرگ ناشی از آلودگی هوا بوده است. شهر تهران در سال ۱۴۰۱ مرگ ۷ هزار و ۱۲۵ نفر منتسب به آلودگی هوا بوده و این عدد در سال ۱۴۰۲ به ۶ هزار و ۹۳۹ نفر رسید.
اسقاط خودروهای فرسوده در کما
وی با اشاره به روند کند اسقاط خودروهای فرسوده در کشور گفت: در مجموع از ابتدای سال ۱۳۹۶ تاکنون، حدود ۵ درصد از ناوگان فرسوده اسقاط شده است. از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ کل گاز مصرفی در کشور بیش از ۱۶ درصد افزایش یافته است. این درحالیست که گاز مصرفی نیروگاه‌ها از سال ۱۳۹۶ صرفاً ۹.۲ درصد افزایش داشته است. درنتیجه نیروگاه‌ها برای تأمین برق مصرفی به سوخت‌های مایع روی آوردند که به‌ترتیب رشد تقریبی ۱۱۷ درصد و ۱۲۸ درصد مصرف سوخت‌های مایع نفت کوره و نفت گاز طی بازه مشابه را به‌همراه داشته است.
مازوت سوزی
در حال حاضر مازوت تولیدی کشور با محتوی گوگرد ۳ تا ۳.۵ درصد عرضه می‌شود در حالیکه بر اساس استاندارد ملی مازوت با محتوی گوگرد ۰.۸ درصد بازنگری شد اما برای اجباری سازی به تصویب شورای عالی استاندارد نرسید.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، احمد طاهری درباره کاهش گوگرد در مازوت گفت: مازوت یک سوخت سنگین است که از انتشار So۲ قابل ردیابی است اما اگر گوگرد آن هم کم شود بازهم انتشار آلایندگی ذرات معلق را دارد؛ بنابراین باید در نیروگاه‌های مازوت‌سوز سیستم کنترلی نصب کنیم تا قابل ردیابی باشد.
جولان وسایل نقلیه فرسوده
براساس آمارهای ارائه شده توسط پلیس راهور فراجا در زمستان ۱۴۰۲ اکنون ۲۶ میلیون و ۵۷۳ هزار و ۹۶۵ خودروی سبک در کشور وجود دارد که از این سه میلیون و ۹۸۰ هزار خودرو دارای سن کمتر از چهار سال بوده و مابقی خودروهای شخصی مشمول اخذ معاینه فنی هستند،
با توجه به آمارهای سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، بیش از ۷۵ درصد ناوگان سنگین بالای ۱۰سال سن دارند. تعداد ناوگان سنگین مشمول اخذ معاینه فنی که به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند هم کمتر از ۵۰ درصد است . از زمان ابلاغ قانون هوای پاک تاکنون کمتر از ۶ هزار دستگاه موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی مراجعه کردند که از این تعداد نزدیک به پنج هزار دستگاه موفق به اخذ گواهی معاینه فنی شده‌اند، تعداد موتورسیکلت‌های موجود در سطح کشور حدود ۱۳ میلیون است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که دستگاه‌ها در اجرای قوانین هوای پاک موفق نبوده‌اند به طوری که ۶۱ درصد تکالیف ناقص اجرا شد، ۲۷ درصد اصلاً اجرا نشد و فقط ۱۲ درصد انجام شده است
مراکز پسماند سوز سرطان زاست
علیرضا رحمتی، رئیس محیط زیست شهر تهران درباره آلودگی در پایتخت گفت: به عنوان مثال در منطقه خلازیر حجم عظیمی از پسماندسوزی را داریم که بارها موضوع را با شورای تأمین و استانداری هم مطرح کرده‌ایم اما این موضوع باید از مراجع ملی پیگیری شود. در شهر تهران یک واحد داریم که برند نمونه کشور است اما به قدری آلودگی دارد که خودروهای اطراف خود را نیز از رده خارج می‌کند. حدود ۲۰ سال پیش قرار بود این واحد جابه‌جا شود اما این اتفاق علیرغم پیشرفت ۸۰ درصدی ساختمان جدید، انجام نشد. این مراکز در داخل شهر تهران هستند و غباری که منتشر می‌کنند هم سرطان‌زا و هم مرگ‌آفرین است و باید پیگیری شود.
راهکار
سلیمانی گفت: نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، برقی سازی تاکسی‌ها، اسقاط خودرو و موتورسیکلت‌های فرسوده، واقعی سازی قیمت انواع سوخت، ارتقا استاندارد خودرو و موتورسیکلت، اصلاح کیفیت سوخت، انتقال صنایع آلاینده به نقاط دور از شهرها، وضع مالیات سبز، اصلاح ساختار نیروگاه‌ها، ممنوعیت کارکرد درجا اتوبوس‌ها، افزایش بهره وری موتورخانه‌ها و واحدهای گرمایشی، الزام معاینه فنی هواپیماها و موتور قطارها و تعویض کاتالیت تاکسی‌ها برخی از پیشنهادات در راستای کاهش آلودگی هوا است.